Allah Başka Bir İlah Yaratabilir mi?
Kimi zaman genç zihinlerden, kimi zaman felsefi merakın peşinden gelen bir sorudur: “Allah başka bir ilah yaratabilir mi?” Bu soru, sadece teolojik bir merakı değil, aynı zamanda “yaratıcı” kavramının doğasını da sorgular. Cevabı ise bizi, yaratıcının mutlaklığı ile yaratılanın sınırlılığı arasındaki farkı anlamaya götürür.
Öncelikle şunu kabul etmek gerekir: Yaratıcı olan Allah, kendinden bilgiye sahip olandır. O’nun bilgisi sonradan edinilmiş değil, ezelîdir. Oysa yaratılan her varlık bilgiyi sonradan öğrenir. Bu noktada “ilah” kavramı sadece güce değil, aynı zamanda mutlak bilgiye, bağımsızlığa ve hiçbir şeye muhtaç olmamaya dayanır. Dolayısıyla Allah’ın bir başka varlığı yaratması mümkündür; ancak bu varlık, “ilah” olamaz. Çünkü yaratılmış olmak, zaten başlı başına muhtaç olmayı ve sonradan oluşmayı ifade eder.
Bu durumu somut bir örnekle daha anlaşılır kılabiliriz: Yeni doğmuş bir bebek düşünün. O da bir insandır; ama henüz konuşamaz, düşünemez, karar veremez. Ben bir baba olarak onun yanında olur, onu besler, eğitir, geliştiririm. Bebek zamanla öğrenir, büyür ve kendi başına yaşamayı öğrenir. Ama hiçbir zaman beni doğrudan var eden bir güç olmaz. Benim gibi bir insan olabilir, ama benim “kaynağım” olamaz. Çünkü önce gelenin bilgisi, gücü ve yönlendirmesiyle gelişmiştir.
Aynı şekilde, Allah’ın başka bir “ilah” yaratması, kavramsal olarak çelişkilidir. Çünkü ilah, sonradan oluşamaz; bilgiye sonradan ulaşamaz; başkasına muhtaç olamaz. Yaratıcı yazılımcı gibidir, yaratılan ise bir yazılım. Yazılım, ne kadar gelişmiş olursa olsun, yazılımcının bilgisiyle meydana gelir. Yazılımcı bir eksiklik içinde değildir; ama yazılım, varlığını sürdürebilmek için ona bağımlıdır.
Sonuç olarak: Allah başka bir varlık yaratabilir, ama bu varlık “ilah” olamaz. Çünkü ilah olmak; yaratılmamış, sonsuz bilgiye sahip, her şeyden müstağni olmak demektir. Bu vasıflar, yaratılan hiçbir varlıkta bulunamaz. Dolayısıyla sorunun kendisi mantıksal bir çelişki barındırır. Allah’ın yaratabileceği hiçbir varlık, O’nun gibi olamaz.