1902-03 tarihinde vilayet sıhhiye müfettişliği raporuyla İnegöl kasabasındaki suların demir boru içine alınması kararlaştırılmıştı.
Konu belediye meclisinde görüşülmüş ve açıkta ve bazı köyler civarında akan suların çeşitli sebeplerle bozulup özellikle yaz döneminde bazı hastalıklara yol açtığı belirtilmiş ve bunun önüne geçmek için hayvan vergisi karşılık gösterilerek temin edilecek kaynakla işlemin gerçekleştirilmesi istenmişti.
Bu çerçevede beş bin lira tutması düşünülen paranın karşılanması için kasabadaki yüklü arabalardan 40, yüklü hayvanlardan ise 20 pare duhuliye resmi alınması ve yıllık yedi sekiz yüz lira tutacak bu para karşılığında gerekli kaynağın temini kararlaştırılmıştı. Kireç ve işçilik ise halk tarafından karşılanacaktı.
ESKİ İNEGÖL’DE KREDİ, FİNANS VE KAMU HARCAMALARI
İncelediğimiz dönem itibariyle İnegöl’de selem türü kredi uygulaması mevcut değildi. Halk kredi ihtiyacı söz konusu olduğunda birbirlerinden ya da eytam akçesinden borçlanma yoluna gitmekteydi. Bu işlemler için %10-12 arasında faiz uygulanmakta ve faiz bedeli nakden ödenmekteydi.
İnegöl Kazası’nda hükümet harcamaları kapsamında genellikle maaş ve diğer tür bürokratik hizmetler için ödemeler yapılmaktaydı.
18. yüzyıl sonlarına ait belgelerde, kaza harcamaları kapsamında bürokratlara maaşlar ödendiğini, top ve sair askeri mühimmat nakli için, hükümet emirlerini getiren kişilerin ücretleri için, vergi dağıtım defterini halka okuyan kişilerin ücreti için, şehir kethüdası, mahkeme kirası, çeşitli devlet işleri için köylere giden kolcuların ücreti gibi giderler yapılmıştı.
1836-40 arasında çeşitli aylarda kamu adına yapılan harcamalara baktığımızda da benzer bir tabloyla karşılaşıyoruz.
Harcamalar rutin olanların yanında, günün ihtiyaçlarına göre değişik hizmetlere ya da alanlara yönelebiliyordu.
Bahsedilen dönem için İnegöl’de kamu kesimi bünyesinde yapılan harcamalardan bazılarını şöylece özetlemek mümkündür:
Kaptan-ı Derya’nın divan efendisine verilen buyruldu harcı, Bursa sancak masrafı, redif askerlerinin taksiti için verilen sancak masrafı hizmeti, kereste nakli için gelenlere verilen hizmet bedeli, çeşitli olayların bildirilmesi için gelen mübaşirlere verilen ücretler, kaza nüfus katibine verilen, gelen askerlere ve beygirlerine verilen,
Ramazan ayında kasaba içindeki camiye alınan zeytinyağı ve saire tutarı, memleket çeşmecilerinin bir senelik ücretleri, buyruldu ile kaptan paşa tarafından 70 nefer yeni redif askeri tedarikine gelen kişiye verilen, kasaba civarındaki çarşıhane tamiratı için mimarı marifetiyle ve şehir kethüdası marifetiyle verilen,
ipek vs. maddeler hakkında bilgi getiren mübaşirlere verilen, buyruldu ile firari takibine gelenlere verilen, Bursa’ya çeşitli görevler için gönderilenlere verilen harcırah, miri mubayaa için gelenlere verilen,
köprü tamiri mimarına verilen, sandık emini ücreti, guruşta bir pare hesabıyla hâkim efendinin imza harcı, mahkeme katibine ve memleket katibine verilen, kazanın su yollarının tanzimine harcanan para, çeşitli görevliler için verilen hizmet giderleri, ruz-ı hızır tevzi defterine ferman harcı,
asker talebine mübaşir kişiye verilen hizmet, jurnal küçük Hüseyin’in altı aylık ücreti, kaza mukayyidinin altı aylık maaşı, kaza halkının altı ay zarfında gelip geçen misafirlere olan konak masrafı, konak ve mahkemenin tamircileri masrafı, tüfek tamiri için kundakçı Ali’ye verilen, altı aylık şehir kethüdalığı ücreti,
şehir kethüdasına şalvar ve çizme bedeli, vilayet katibi ücreti, beygir ücreti, gelip geçen talebe, fukara, hasta askerlere verilen beygir ve atiye, kereste caddesinde yapılan yeni bir kaldırım için işçilik, taş, kum ücreti, kaza borcu ve bu borcun faizi için verilen, cihadiye bedeli,
Gemlik’te inşa edilen kalyonun hissesine isabet eden kereste bedeli, Ramazan ayında iftar ve sahur vakitlerini haber vermek için alınan barut bahası, kasabaya çeşitli vesilelerle gelen askerler için yapılan harcamalar, voyvoda konağında yeniden inşa edilen samanhane ve ahır için yapılan kereste,
kum, çivi vs. masrafı ve bunların inşasına görev yapanlar için harcanan gider, kasaba halkının geliş gidişlerde vuku bulan masrafları, gelip giden askerler için şehir kethüdası marifetiyle yapılan harcamalar, mahkeme kâtibinin ücreti.
Prof. Dr. Ahmet UZUN/ Doç. Dr. Mustafa YILDIRAN
Uluslararası İnegöl Tarihi ve Kültürü Sempozyumu-1
