İNEGÖL’DE OSMANLI VAKIFLARI 

İnegöl, Osmanlı İmparatorluğu döneminde hem kültürel hem de ekonomik anlamda önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Yüzyıllar boyunca vakıflar aracılığıyla hayır işlerine ve dini hizmetlere katkı sağlanmış, bu vakıflar sayesinde İnegöl’ün sosyal yapısı zenginleşmiştir. Bu yazıda, Bursa Livası Tahrir Defterleri’ne göre tescillenmiş vakıf köy ve mezraa vakıflarına dair bilgileri, alfabetik sırayla sizlerle paylaşıyoruz.

1. AHÎ YUSUF ZAVİYE VAKFI
İnegöl ilçesinin merkezine yakın bir konumda yer alan Ahî Yusuf Zaviyesi, belirli bir fiziksel alanı tespit edilememiş olmasına rağmen, önemli bir vakıf statüsündedir. Ahî Yusuf Zaviyesi’ne ait gelir kaynağı ise ona tahsis edilmiş çiftlik ve değirmenlerden sağlanmaktadır. 1520 ve 1573 yıllarında yapılan tahrir defterlerine göre, vakfın gelir kaynağı olan bu çiftlik ve değirmenin yıllık geliri 210 akçadır.

2. AKBIYIK SULTAN ZAVİYE VAKFI
İnegöl’ün kültürel tarihine derin izler bırakmış olan Akbıyık Sultan Zaviyesi, büyük bir dini ve sosyal etki yaratmıştır. Akbıyık Sultan, Hacı Bayrâm-ı Veli Hazretleri’nin müridi olan Ahmed Şemseddin Efendi’nin övgü dolu lakabıdır. Osmanlı Sultanları I. Murad, I. Beyazıt, I. Mehmed, II. Murad ve Fatih Sultan Mehmed döneminde yaşamış olan Akbıyık Sultan, İstanbul’un fethine katılmış ve Bursa’da bir zaviye inşa ettirmiştir. Bu zaviye, İnegöl’e bağlı Akbıyık, İmad Bey, Akbıyık Zaviye, Tekke ve Karakeçe köylerinden alınan araziyle vakıflanmıştır. Vakfın gelirleri ve kültürel etkisi, Akbıyık Sultan’ın İnegöl’deki izlerini derinleştirmiştir.

3. AKSUNGUR ZAVİYE VAKFI
Aksungur, Orhan Gâzî ve I. Murad döneminin ünlü ümerâsındandır. Ahî geleneğinin Osmanlı topraklarında yayılmasında önemli rol oynamış olan Aksungur, İstanbul’un fethinde yer almış ve sonrasında Bursa’da yerleşik hayat kurmuştur. Aksungur’a ait vakıf, İnegöl ilçesindeki Koçi Köyü'nde yer alan cami, hamam, kervansaray, türbe ve zaviye gibi yapıları içerir. 1487 yılında vakfın gelirleri 3945 akça olarak tespit edilmiştir ve 1573 yılında bu gelir 4100 akçaya ulaşmıştır.

4. ABDULLAH BEY (MEHMED BEY ZÂDE) VAKFI
Abdullah Bey, Hamza Bey’in torunudur ve vakfı, Hamza Bey Köyü'ndeki değirmen gelirini içermektedir. Vakıf gelirleri, İnegöl ilçesindeki dini hizmetlere tahsis edilmiştir. Mehmed Bey’in inşa ettirdiği cami ve medresede görevli kişilere yönelik yapılan vakıflar, bu hizmetlerin sürekliliğini sağlamıştır.

5. BALİ BEY (HAMZA BEY ZÂDE) VAKFI
Bali Bey, Hamza Bey’in birinci kuşak torunudur ve Yenişehir İlçesi’ndeki Merkez Camii’nin bânisidir. Edebey Köyü’ndeki vakıf mallarının gelirleri, Bali Bey Camii’ne tahsis edilmiştir. 1520 ve 1573 yıllarındaki vergi kayıtlarına göre, Edebey Köyü’nün gelirleri sırasıyla 2826 ve 2830 akça olarak kaydedilmiştir.

İnegöl’ün tarihindeki bu vakıf geleneği, yalnızca dini ve hayır işleriyle sınırlı kalmamış, aynı zamanda sosyo-ekonomik yapıyı da doğrudan etkilemiştir. Osmanlı dönemi boyunca yapılan vakıf hizmetleri, İnegöl’ün kültürel kimliğinin inşasında ve halkının sosyal dayanışmasında önemli bir yer tutmuştur. Bu vakıflar, İnegöl’ün tarihine ve Osmanlı coğrafyasına ışık tutmaya devam etmektedir.