Dikdörtgen son cemaat yeri, payelerin birbirine ve caminin kuzey duvarına atılmış sivri kemerlerle beş kare bölüme ayrılmıştır. Eş ölçüdeki bu bö-
lümlerden ortadaki üçgenlerle, yandakiler ise pandantifle geçilen birer kubbe
ile örtülüdür.
Kuzey, güney ve batı yönden kemer açıklıkları ile çevrelenen son cemaat yerinin harime açılan penceresi yoktur11; Yalnız, son cemaat yerinin
orta bölmesinde yer alan harim kapısının üzerinde bir pencere vardır.
Kapı açıklığı, dikdörtgen silmeli bir çerçeve ve bu çerçeve içerisindeki
yuvarlak kemerli bir niş içine alınmıştır. Kapı açıklığını üstten çeviren basık
kemer iki renkli mermerden, söveler beyaz mermerdendir.
Basık kemerli ve ahşap kanatlı kapı açıklığından ana mekânın kuzey
birimine geçilmektedir. Bu bölümde örtüyü oluşturan kubbe, köşelerde duvarlar içerisine gizlenmiş taşıyıcılar ve bu taşıyıcılar arasına atılmış, yine duvar yü- zeylerine gizlenmiş sivri sağır kemerlerle taşınmaktadır. Bu destekler üzerine oturan kubbeye üçgen kuşağı ile geçiş sağlanmıştır.
Kubbe ortasında dıştan altı cephesiyle görülen aydınlık feneri, iki sıra mukarnaslara oturmaktadır. İçeriye ışığın girmesi için yerleştirilen bu açıklık dışında, kubbeli mekânın aydınlatılmasını sağlamak amacıyla, giriş sisteminde üç açıklık daha yer alır. Bu açıklıklar kuzey, doğu ve batı yönde eksenler üzerinde dışta kasnaklara açıldığını gördüğümüz sivri kemerli pencerelerdir.
Girişin hemen önünde yer alan bu bölüm, sivri kemerlerle güneyde
mihrap önü mekânına, doğu ve batıda iki yan bölümlere bağlanmaktadır. Bu
mekânın gerek mihrap ve gerekse yan bölümler ile zemin seviyesi birdir.
Güneyde bulunan kare planlı ikinci bölüm, prizmatik üçgenlerle ge-
çişin sağlandığı kubbe ile örtülüdür. Bu bölümde kubbe yüksekliği kuzeydeki mekân kubbesiyle hemen hemen aynı seviyededir.
İki mekân arasında, yüksek sivri kemerli açıklık ile bağlantı sağlamış böylece iki mekân kuzey-güney doğ- rultusunda dikdörtgen planlı tek bir ibadet mekânı haline getirilmiştir.
Güneydeki kare planlı mekânın doğu, batı ve güney duvarlarında en
altta ikişer dikdörtgen, üstte bunların hizasında daha küçük sivri kemerli ikişer pencere açıklığı yer alır.
Ayrıca kuzeydeki mekâna bağlantıyı sağlayan sivri kemerin kemer köşeliklerinde üst pencerelerin ölçülerinde sivri kemerli sathi
nişler de görülmektedir.
Mekânın aydınlatılmasını sağlayan altta ve üstteki oniki pencere dışında, kubbeye geçiş sisteminde de pencere açıklıkları mevcuttur.
Doğu, batı ve güney yönde olan bu pencereler sivri kemerli açıklıklardır.
Bu açıklıklar dışında, yine kubbeye geçiş sisteminde, kuzeyde, sivri kemerli sathi bir de niş yer almaktadır.
Mekânın güney duvarı ortasında yer alan mihrap nişi dikdörtgen bir biçime sahiptir.
Yedi sıra mukarnaslı kavsarası olan mihrabın, köşelerindeki sütunceler üzerinde kum saati biçimli başlıklar vardır. Bu başlıkların alt ve üstü
yaprak motifleriyle çevrilmiştir
(DEVAM EDECEK)
Prof. Dr. Yaşar Selçuk ŞENER
Uluslararası İnegöl Tarihi ve Kültürü Sempozyumu-1
