İnegöl halkının büyük kısmı tarımla meşgul olmaktaydı. Ele aldığımız yıl itibariyle 2.134 kişi çiftçi sınıfında yer alıyordu. 254 kişinin esnaf olduğu şehirde, 633 kişinin de değişik işlerle meşgul olduklarını görüyoruz.
Bu sınıfta yer alanlar kendilerine ait tarlaları olmayıp bulundukları beldelerde ya da civar yerlerde ipek üretenler ve ortaklaşa olarak böcekçilik, rençperlik, çapacılık, çobanlık gibi faaliyetlerle meşgul olanlardan oluşmaktaydı.
İnegöl’de özellikle 19. yüzyılın sonlarına doğru artan göçler, önemli bir nüfus hareketliliğini beraberinde getirmiştir. Muhacirlerin bu bölgeye iskân edilmesi nüfusun artmasıyla ve yeni yerleşim yerlerinin kurulmasıyla sonuçlanmıştı.
Örneğin İnegöl kazasındaki Muradiye Mahallesi 440 haneyi aştıktan sonra, vergi tahsili ve askeri işlemlerde zorluklar yaşanmaya başlanmış ve bunun üzerine 240 haneyle bir cami ayrılarak, yeni bir mahalle oluşturulmuştur.
Burhaniye Mahallesi bu şekilde ortaya çıkmıştı. Yine kazada emlak-ı hümayun statüsünde olup muhacirlerin yerleştirildiği üç farklı bölgede Şura-yı Devlet kararıyla Lütfiye, Fevziye ve Ümraniye isimli köyler oluşturulmuştu.
Aslına bakılırsa ham arazi üzerine bina yapımı devlet iznine bağlı olmakla beraber, aşiretlerin ve kabilelerin iskânını kolaylaştırmak adına bu kesimlerin evlerinin geciktirilmeksizin inşasına müsaade edilmekte ve imam ve muhtarlarına mühür verilmekteydi. Söz konusu üç köy bu kapsamda oluşturulmuş gözükmektedir.
İnegöl’e yerleşen muhacirlerin bir bölümü Bosna yöresinden gelmişti. Hatta muhacirlerden bir kısmının Kütahya tarafına gönderilmelerine rağmen, bundan memnun olmadıkları ve Mesudiye köyünde hükümetten arazi talep etmeksizin eski topluluklar gibi iskân edilmeleri isteği dikkat çekmektedir.
Bu kapsamda 15 hane Bosna muhaciri, ekip biçecekleri arazi ve hanelerini kendileri temin edecekleri ve ayrıca tüm vergilerini ödeyecekleri taahhüdünde bulunmuştu.
Böylelikle Kütahya ve Karahisar sancaklarına gönderilmesi düşünülen muhacirlerin İnegöl’e yerleştirilmesi uygun görülmüştü. Muhacirlerin bu isteğinde İnegöl ve köylerinde hemşerilerine tesadüf etmelerinin etkili olduğu
da anlaşılmaktadır.
1892-93 yılında resmen oluşturulan Hamidabad köyü yine göç hareketleri sonucu kurulmuştu. Belgelerden öğrendiğimiz kadarıyla, 1887-88 yılında Cumaiatik, Şumnu, Hezergrad ve Silistre muhacirlerinden 26 hanede 124
nüfus İnegöl kazasının Ahı dağı ormanında, dönemin koşullarına göre Kurşunlu köyüne 1,5 ve merkez kazaya 4,5 saat mesafede ve İnegöl kasabasının kuzey tarafındaki Tuzaklı Göl mevkiinde izinsiz olarak iskân edilmişti. Muhacirler hane ve arazilerini inşa ve tedarik etmişti ve ayrıca onların nüfusları tahrir ve vergileri de tarh edilmişti. Tüm bunların neticesinde burası Hamidabad adıyla bir köye dönüştürülmüştü.
Prof. Dr. Ahmet UZUN/ Doç. Dr. Mustafa YILDIRAN
Uluslararası İnegöl Tarihi ve Kültürü Sempozyumu-1
Kaynak: gencgazete.net
