Recep AKAKUŞ'un köşe yazısı
D- FATİH SULTAN MEHMED DEVRİNDE: (1451-1512): Fatih Sultan Mehmet ile oğlu Sultan II. Bayezid (1481-1512) devirlerine gelindiğinde İnegöl ekonomisine ilk devirlerde Anadolu beylerbeyi Dayı Karaca Paşa’nın gölgesi düşmüştür. Dayı Karaca Paşa, Fatih Sultan Mehmed’in dayıları arasında yer aldığı ve de 1444 yılında Varna Savaşı’nda şehid düşen Güveyi Karaca Paşadan ayırt edilmesi için bu lakapla şöhret bulmuştur.
Dayı Karaca Paşa, Domanç yöresini İnegöl’ e bağlayan yürük ve yayla yollarının-özellikle- Domaniç Derbenti’nden gelen bir yol ile Muzal Derbenti’nden gelen yolun buluştuğu noktada yer alan Ortaköy’de kendi adıyla anılan bir kervansaray yaptırmış ve halkın hizmetine açmıştır. İnegöl kasaba merkezine gelmeden önce tarihî ipek yolu üzerinde Kurşunlu’da Yıldırım Beyazıtt tarafından yaptırılan kervan saray ile Ortaköyde Domaniç ve Muzal derbentlerinden gelen yolların kesiştiği noktada Dayı Karaca Bey’in inşa ettirmiş olduğu bu kervansaray, İnegöl ekonomisinde yeni bir açılıma neden olmuştur.
Zira ötedenberi tarihî ipek yolunun Bursa ayağını bir diğer ifadeyle- “Ulu Yolu” kullanan ticaret kervanlarının İnegöl’deki uğrak yeri olan “Nakkarezen Çiftliği” ne, bu kerre, Domaniç ve Muzal derbentlerinden gelen ticaret kervanları da uğramaya başlamıştır. 1463 yılında vuku bulan Belgrat kuşatmasında Dayı Karaca Paşa, şehid düşünce İnegöl coğrafyası, önce Kastamonu Beyi İsmail Bey’e dirlik olarak verilmiştir. Ancak o, İnegöl coğrafyasında fazla kalmamış; isteği üzerine, Fatih Sultan Mehmed tarafından İsmail Bey’e Rumeli ‘ de Filipe ve çevresi, dirlik olarak verilmiş, O da İnegöl coğrafyasından ayrılmıştır.
Şu kadar var ki onun İnegöl coğrafyasında bıraktığı boşluğu, eniştesi olan Amasya kökenli ve İnegöl doğumlu Anadolu beylerbeyi İshak Paşa, doldurmuştur. Daha sonraki yıllarda İnegöl coğrafyasının ekonomik kaderi, İnegöl’ün “timar-eri” olan Amasya kökenli Hamza Bey ile çocuk ve torunlarının eline geçmiştir. Bu arada 1463 yılından itibaren Anadolu beylerbeyliğine getirilen İshak paşa ‘da baba ocağı olan İnegöl coğrafyası ile ilgilenmeye başlamıştır . 1469 yılında sadrazam olunca İnegöl kasaba merkezine cami ve kervansaray merkezli görkemli imaretini inşa ttirmiştir.
Böylece; İnegöl coğrafyasının ekonomik yapısında İshak Paşa ve Hamza Bey, etkin olmaya başlamıştır. Hamza Bey ve İshak Paşa’nın vefatlarından sonra bu kerre, İnegöl coğrafyasının ekonomik yapısı üzerinde onların oğuları ve kahyaları, söz sahibi olmuştur. Söz gelimi: Bu yıllarda Hamza Beyin oğullarından Derviş Mehmed Bey, İnegöl’ün “timar-eri “olarak, İnegöl ekonomisinin düâyenleri arasında yer alırken kardeşi Hamza Bâlî Bey, Yenişehir ekonomisine ve kuzeni Mustafa Paşa da Pazaryeri İlçesi’nin ekonomisine hâkim olmuştur.
Demek oluyor ki Fatih Sultan Mehmed ve oğlu Sultan II. Bayezid devrinde İnegöl ekonomisinin düâyen kişileri, başta; Dayı Karacabey olmak üzere; Kastamonu Beyi İsmail Bey, Hamza Bey ve oğlu Derviş Mehmed ile İshakpaşa oğulları ve de kethüdası (ki sonraki yıllarda bey olmuştur). Sofu Hacı Sinan Efendi, olmıştır. İlgili bölümlerde açıklandığı üzere: bu döneme kültürel açıdan Akbıyık Sultan lakaplı Ahî geleneği tensilcisi Ahmed Şemseddin Efendi’nin yanı sıra Abdülkadir-i Geylânî torunlarından Noktacı Kasım Efendi’nin de İnegöl ekonomisinin, Ahî Geleneği ölçüleri içinde gelişmesinde etkili oldukları müşahede olunmaktadır.
Daha sonraki yıllarda; uzun seneler, Sadıkzâde, Şenbellizâde, Tabakzâde, Bîkârzâde ve Demircizâde âileleri, İnegöl ekonomisinin düâyenleri arasında görülmektedir. Sultan II. Beyazıt devrinde ve 1509 yılında vuku bulan büyük debrem sonrasında İnegöl’ de İshakpaşa kethüdası Sinan Bey ve Hamzabey oğlu Derviş Mehmed Bey tarafından başlatılan îmar hareketleri sonrasında; İnegöl yeni baştan îmar edilmiştir.
İnegöl’’ün Merkez Mahallesi, isim değiştirerek “Sinanbey” adını alırken bir de Yenice Mahallesi kurularak İnegöl, üç mahalle haline gelmiştir. 1717 yılında Avusturya ile yapılan Pasarofça Antlaşması sonrasında vukû bulan büyük bir deprem sonrasında da İnegöl başta olmak üzere; Osmanlı ülkesinde büyük bir debrem olmuştur.
