İnegöl İlçesinde Kulaca Kalesi nerededir? Günümüzde ilçe sınırları içinde aynı isimde yani Kulaca (Mahallesi/Köyü) adıyla bilinen bir yerleşim birimi halen vardır. Ancak bu yerleşim birimi, bizim bu çalışmada sorgulayacağımız “Kulaca Kalesi” adlı yer olmaktan hayli uzak bir görüntü veriyor araştırmacılara.
1999 senesinde Halil İnalcık Hoca ile beraber ilgili köye gitmiştik.2 Hoca da tarihî Kulaca Kalesi’nin bulunduğu yer olmak bakımından, burası o havayı vermiyor demişti. Çünkü yerleşim birimi bir derenin kenarında düz bir arazide varlığını sürdürüyordu ve kale kalıntılarından hiçbir iz yoktu.
Bizans’tan kalan hiç bir emare de göze çarpmıyordu. Osman Gazi’nin fethettiği yıllardan veya kısa zaman sonrasından, bu yana kalan hiçbir eser de görünmüyordu.
Osmanlı’dan kalan bir sancaktan söz ettiler köylüler. Köydeki camide muhafaza edilen bu sancağı da gördük. Ancak sancak eski değil ve tamamen yeni, bir kumaşa eskisinin benzeri yapılmaya çalışılmış bir taklit sancaktı.
Köyde bir cami var ve XVI. yüzyıl eseri olup yanındaki medrese kalıntıları ve yüz metre kadar uzağındaki hamam da yine aynı yüzyılın eseri görüntüsünü veriyordu. Şu halde kalıntıları itibariyle XVI. yüzyıldan önceye gidemeyen bu köy, görüntü itibariyle de kuruluş devirlerinden hatta Bizans devrinden bu yana vardır diyebileceğimiz bir vaziyette değildi. Geneldeki kanaatimiz itibariyle Osman Gazi’nin fethettiği Kulaca Kalesi burası olamazdı.
Kulaca’nın Fethi: O incelememizden itibaren Kulaca Kalesi, benim zihnimde hep tespit edilmesi gereken önemli bir konu ola geldi. Çünkü Kulaca Kalesi’nin fethi olayı Osman Gazi’nin ilk fetih hareketidir. Yani Osman Gazi ilk fetih başarısını bu kaleyi almakla göstermiştir.
Osman Gazi’nin buraya yönelik sefer düzenlemesinin sebebi de Domaniç yaylasına gidiş ve dönüşlerde İnegöl tekfurunun çıkardığı zorluklardı.
Aşağıdaki cümleler bu durumu açıkça ortaya koymaktadır:“Aya Niküle derler idi, bir kâfir var idi İnegöl’de. Osman Gazi yaylaya ve kışlaya gittikleri vaktın bunların göçin üşendürür idi. Osman Gazi Bilecük tekvürine bundan şikâyet etdi” ….
İnegöl tekfurunu cezalandırmak için 70 kişilik bir kuvvet ile baskın yapıp gece yarsında burayı yakmak istedi ise de pusuya düşürülüp orada Sarı Yatu (Savcı Bey) in oğlu Bay Hoca’yı şehit verdiler.
Başarısız bu hücumun intikamını almak için daha sonra da Kulaca’ya hücum etti Osman Gazi.
Yrd. Doç. Dr. Sezai SEVİM
Uluslararası İnegöl Tarihi ve Kültürü Sempozyumu-1
