Turhan Şahin'in köşe yazısı.

EBUSSUUD EFENDİ: İnegöl İshakpaşa Medresesi müderris. 30 Aralık 1491 tarihinde Çorum-İskilip ilçesi’nde doğdu. “Hoca Çelebi” olarak bilinir. Tam adı Mehmed Ebussuud El-İmadi’dir. Mutasavvıf Muhyiddin Mehmed’in oğlu, anne tarafından Ali Kuşçu’nun torunudur. Önce babasından sonra Müeyyedzade Abdurrahman efendi ile Karamanlı Seyyid Süleyman’dan ders aldı. 1516 da İshakpaşa Medresesi müderris olarak atandı. 1520 de bu görevinden alındı. Kısa süre sonra Davud Paşa, 1522’de Mahmud Paşa, 1525’de Gebze, ertesi yıl Bursa ve 1528’de İstanbul sahn-ı seman medreselerinin müderrisliklerine getirildi. 1533’te önce Bursa daha sonra İstanbul Kadısı oldu. 1537’de Rumeli Kazaskerliğine yükseldi. 1545’de Şeyhülislamlığa getirildi ve hayatı boyunca bu görevde kaldı. Osmanlı Şeyhülislamları arasında daha çok verdiği fetvalarla tanınır. Özellikle Batınıliği benimseyen mutasavvıflara karşı koydu. Şiirler de yazdı. 22 Ağustos 1574’te İstanbul’da vefat etti.

Kitap : Ebussud Efendi’nin Türkçe, Farsça ve Arapça  20 den fazla eseri vardır. En Ünlüsü İrşadü’l-Aklis-Selim İla Mezayü’l Kuran’il-Azim (1858-59, 2 cilt) Arapça Kuran tefsiridir. Şeyhülislam Ebussuud Efendi’nin Fetvaları Ertuğrul Düzdağ-1972

 

EBU’L-LEYS ALİ: İsmi Alaaddin Ali Menavi’dir. Sadrazam İlyas Paşa’nın hocası Ebu’l Leys Efendi’nin kız kardeşinin oğlu olması sebebiyle Ebu’l Leys Ali diye meşhur olmuştur. Doğum yeri ve tarihi bilinmemektedir. 1566’da vefat etmiştir. Dönemin alimlerinden ilim tahsil etti. Bir süre bazı medreselerde görev yaptıktan sonra 1538’de İnegöl İshak Paşa Medresesi’ne müderris oldu. Daha sonra sırasıyla Davutpaşa Medresesi, Trabzon Sultanisi Müderrisliği, Manisa’da Sultaniye Medresesi Müderrisliği ve Manisa Kadılığı yaptı. Taşköprü-zade İstanbul Kadısı olunca sahn-ı seman Medresesi ve Ayasofya Medresesine müderris oldu. Davut-zade Muhammed Efendi vasıtasıyla Şam’dan gelip İnegöl Camiinde vaaz eden Salih bir zat şöyle nakleder “Alaaddin Ali Menavi Hazretleri şöyle anlattı. Ben uykudayken Resulullah (Aleyhisselam) bana; Ya Molla Ali! Sana, Nisan Bulutu ve Süleyman Aleyhisselamın Kuşu gibi bize devamlı hizmet eden İshak’ın Medresesini ihsan eyledik” buyurdu; o şevkle uyandım sabah olunca Kadıasker Kadri Efendi’nin makamına vardığımda bana orada bulunanlar “İnegöl Medresesine müderris oldun” diye müjdelediler ve tebrik ettiler. Sonra İnegöl’de İshak Paşa Medresesi’ne müderris olunca  Allah’ü Tealaya şükür, dua ve secde ettim.

EL-HAC YUSUF EFENDİ(BOSNALI): Ahmet Arslaner Hocaefendi’nin anneden dedesidir. Ulemadan Hocik İbrahim Efendi’nin oğlu olup Nisan 1249/1833 de Bosna Çayniçe kasabasında doğmuştur. 1281’de Fatih Dersiamlarından Sivaslı Halil Efendi’den icazet almıştır. Sultan Abdülaziz zamanında H.1288’de Fatih Camiinde derse çıkmıştır. H.1290’da İstanbul Müderrisliği ruusuna nail olmuştur. Okuttuğu talebelerin Bosnalı olup dağılması üzerine 1306’da Yenipazar Sancağı’nın merkezi bulunan Saniçe’ye giderek orada halk tarafından gösterilen himmete uyarak müderrisliğe başlamış ve 1324’e kadar ders okutmuştur. Balkan Harbi’nde Sırpların Mitroviçe’yi istilasında kendileri Basinka Nahiyesinde bulunuyordu. O sırada bu nahiyede bulunan evini yerli Hristiyanların teşviki ile Sırplar bastılar kitaplarını yaktılar. Sonrasında Anadolu’ya hicret etti. İnegöl Cerrah Köyüne yerleşti. 1916 yılında burada vefat etti.

KAYNAK:1299’DAN GÜNÜMÜZE 1299 İNEGÖLLÜ-TURHAN ŞAHİN