Vakayiname türündeki kaynaklarımızdan, dönemin bilgileri açısından en önemli bilgileri veren kaynağımız durumundaki Âşıkpaşazâde’nin eseri Tevârih-i Âl-i Osmân’da fetih olayı şöyle anlatılır;
“5 inci Bâb Bu Bâb Anı Beyan Eder kim Kayın Atası Düşini Ta’bir Etdüğinden Sonra Ne Zâhir Oldı ve Neye Meşğul Oldı Anı Bildürür.
Hemendem ki bu ta’biri işitdi, hemendem himmet kılıcını gönlinün beline muhkem bağladı. Bir gice sürdi, İnegöle vardı.
Yanında Kulaca derler idi, bir hisarcuk var idi. Anı yağmaladı. Oda urdı. Hem ol gece kâfirlerini kırdı. Ve bunun tarihi hicretün altı yüz seksen dördinde vâki oldı.(H. 684/M. 1285)
Osman Gazi’nün evvelki fethi bu oldı. Osman Gazi ol hisarı kim aldı, sabah olıcak vilâyetün kâfirleri cem’ oldılar.
Karaca Hisar tekvürine habar göndürdiler kim: “Ya neye durursın kim seni ve neslüni esir ederler. Ve hem vilâyeti bizüm elümüzden alurlar. Harab ederler. Kendüler hod yer, su dutar Türk değüller kim biz dahı anun ile muamele edeyidük” dediler. “İmdi bunları bu vilâyetden çıkarmasavuz ve yahud bunları kırmasavuz âhır peşimanlık fayda vermez” dediler.
Anun dahı arkadaşı var idi. Adına Kalanoz derler idi. Ana azîm leşker koşdı. İnegöl kafirleriyile cem’ oldılar. Osman Gazi dahı gazileri cem’ etdi. İkizceye geldi.
Domalıc Belin aşdukları yerde uğraşdılar. Gayet azîm ceng oldı. Osman Gazinün kardaşı Saru Yatı anda şehid oldı. Ve ol yerde bir çam ağacı vardur. Şimdiki hinde ana Kandillü Çam derler.
Vakıt vakıt olur kim anda bir şu’le görürler. Ve ol Kalanoz dedükleri kâfir dahı düşdi. Osman Gazi’ye habar verdilerkim ol kafir düşdi, Osman Gazi eyidür: “Ol itün karnını yarun. Dahı it gibi bir yere eşün, gömün” dedi.
Her ne kim dedi etdiler. Ve ol yerün adı şimdi “İt Eşeni” kaldı. Saru Yatı’yı dahı götürdüler, Söğüt’de atasınun yanına kodılar.
Bu gazânun tarihi hicretün altıyüzseksen beşinde vâki olındı (H. 685/M. 1286) Osman Gazi Han elinde.”
Görüldüğü gibi Kulaca, Osman Gazi’nin ilk fetih başarısını elde ettiği yer olması sebebiyle çok önemli bir yerdir. İnegöl’e çok yakındır. Küçük bir kaledir.
Osman burayı alınca içindeki askerleri öldürtmüş ve kaleyi yakmıştır ki prensiplerinde yakmak olmayan Osman’ın burayı yakmış olması Onun çok sinirlendiğini gösterir. Bu sinirlenmenin sebebi olarak, Domaniç yaylasına gidiş-geliş sırasında zorluklar çıkaran İnegöl’deki Bizans tekfuruna saldırı düzenlemişti Osman Gazi. Bu hücum sırasında çok yüksek sayıda askerle pusuya düşürülmüş ve kardeşi Savcı’nın oğlu Bay Hoca’yı yani yeğenini şehit vermişti. Öyle anlaşılıyor ki İnegöl tekfuru Adranos ve Kulaca’dan destek almıştı bu pusuyu kurarken.
Yrd. Doç. Dr. Sezai SEVİM
Uluslararası İnegöl Tarihi ve Kültürü Sempozyumu-1
