Recep Akakuş yazdı
20-MURAD HÜDAVENDİGÂR (ÜÇÜNCÜ OSMANLI SULTANI) VAKFI: Üçüncü Osmanlı padişahı Sultan Birinci Murad, günümüzde Akıncılar adıyla anılan köyün vergi gelirini, İznik’te bulunan Rükneddin Medresesi’ne vakfeylemiştir. Eski kaynaklarda bu köyün adı, Kademi veya Hüseyin-Hisarı olarak geçmektedir. Adı geçen köyün,Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri isimli kaynak eserdeki kayıtlara göre; 1487 yılı için gelir: 2250 akça; 1520 ve 1573 yılları için ise 3025 akçadır.
21-SULTAN MURAD II VAKFI: Sultan II. Murad, altıncı Osmanlı padişahıdır. Bu zat, Fatih Sultan Mehmed’in babasıdır. Bursa’ya, en son gömülen Osmanlı hükümdarıdır. Vezirlerinden İvaz Paşa’nın Bursa’da yaptırdığı medreseye bu zat, İnegöl’de bulunan Yiğit Köyü gelirini vakfetmiştir. Bu köy, aslında, “Paşa Yiğit Çiftliği“ veya “Lala Yiğit Çiftliği“ diye anılmaktadır ki Yıldırım Beyazıt devri akıncı komutanlarından ve de Üsküp’ün ilk Sancak Bey’i olan Paşa Yiğit’e tahsis edilmiştir.
Ancak, daha sonraki yıllarda bu tahsis, iptal edilerek Bursa-İvaz Paşa Medresesi’ne vakıf haline getirilmiş ve tescili de bu esasa göre yapılmıştır. Aynı medreseye, Maden Köyü civarında bulunan DeveliHacı Çiftliği de yine Sultan II. Murad tarafından vakfedilmiştir. Yiğit Köyün yıllık vergi geliri, 1520 yılı için 2525 akça; 1573 yılı için ise 2575 akçadır. Develi Hacı Çiftliği’nin yıllık geliri de 450 akçadır
22-ORHAN GÂZÎ VAKFI: Bilindiği üzere Orhan Gâzî, Osmanlı hükümdarlarının ikincisidir ve Osman Gâzî’nin başlattığı devlet kuruluşunu, bütün organlarıyla, tamamlayan bir hükümdardır. Bursa’nın fethinden sonra, burasını, başkent yapmıştır. Sonra da burasını, başkentliğe layık bir şekilde, anıt binalar ve hayrî tesisiler ile donatmıştır. Başta Bilecik olmak üzere; İznik ve Bursa’da Orhan Gâzî’nin, bir çok vakıfları ve hayrî eserleri vardır. İnegöl yöresinde ilk imar faaliyetini başlatan da Orhan Gâzî olmuştur.
Şöyle ki: Derin saygı duyduğu Geyikli Baba için O, hem bir zaviye-mescid ve hem de bir türbe yaptırmıştır ki halen günümüzde bu hayrî eserler, İnegöl-Baba Sultan Köyü’nde dimdik ayakta durmaktadırlar. Koruyarak ve de tamir ederek bugüne ulaşmasını sağlayan himmet sahiplerine binlerce minnet ve şükranlar sunuyorum. Öte yandan Orhan Gâzî, İnegöl’deki dinî hizmetlerin yürütülmesi için de vakıflar bırakmıştır.
Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri adlı kaynak eserdeki tespit ve tescile göre bunlardan biri, imamet diğeri hitâbet hizmetlerinde değerlendirilmek üzere iki adet çiftlik vakıf eylemiştir. Bunlardan biri, Hatip Çiftliği adıyla anılmaktadır. Diğeri ise İldeniz Çiftliği olarak yâd edilmektedir. Söz konusu çiftlik gelirlerinin sarfedildiği mabed ise -günümüze kadar gelmemekle birlikte-muhtemelen Sinan Bey Mahalle Camii civarında yer almış olması gerekir. Zira ticaret kervanlarının, konup göçtüğü ve halkın geniş çapta alış-veriş yaptığı Nakkârezen Çiftliği, söz konusu zaviyemescid ile alakalıdır.
Burası, yani Nakkâre- zen Çiftliği’nin bulunduğu yer, daha sonraki asırlarda halk arasında; Kaşıkçıoğlu Mezarlığı adıyla yâd olunacaktır. Günümüzde mevcut İnegöl-Sanat Okulu ve Kırcalı Camii de bu saha üzerine kurulmuştur ki buranın yöneticisi durumunda olan zat, Şaban Dede diye anılmakta ve mezarı da günümüze kadar korunmuş bulunmaktadır.
Orhan Gâzî’nin, Geyikli Baba zaviye ve türbesine yaptığı vakıf geliri, C/1573 yılı için 7000 akçadır. İnegöl şehir merkezinde bulunan Zaviyeli Mesciddeki imamet ve hitâbet hizmetleri için bıraktığı iki çiftliğin geliri ise şöyledir: İrmiyâz/ Atışalanın’daki İldeniz Çiftliği’nin yıllık geliri, 1520 ve 1573 yılları için 200 akçadır. Hatip Çiftliği’nin yıllık geliri ise 170 akçadır.
