Ticari yaşamın ve kervan yollarının kilit noktası üzerinde yer alması nedeniyle İnegöl camileri, kervansarayları, hanları, hamamları, medreseleri, evleri ile hep mamur bir kent olarak anıla gelmiştir.
Halk arasında Cuma Camii olarak da bilinen ve İnegöl’ün merkezdeki en eski camisi olan Yıldırım Camii ve ihtiyaçlarını karşılamak için bir hamam, vakıf kayıtlarına göre I.Bayezid (1398-1402) tarafından yaptırılmıştır; ancak harap hale gelen cami yıkılarak, II. Abdülhamid döneminde bugünkü haliyle inşa edilmiş ve Kasım 1895’te tekrar ibadete açılmıştır.
Ayrıca Kurşunlu’da Hançerli Fatma Sultan adına bir cami de aynı dönem içerisinde yapılmıştır.
Fatih Sultan Mehmed ve II.Bayezid dönemi devlet adamlarından olan İshak Paşa’da İnegöl’de kendi adına bir külliye ve cami yaptırmıştır ve külliyenin masraflarını karşılanması için kurduğu vakıfların gelirlerini tahsis etmiştir.
Ortaköy Kervansarayı, II. Murat ve Fatih döneminin seçkin devlet adamlarından biri olan Karaca Bey tarafından 15. yüzyılın ortalarında yaptırılmıştır.
Uzun yıllar harap halde bulunan kervansarayın, İlgili makamların girişimi ve İnegöl Belediyesinin de desteğiyle 2008 yılında restorasyonu bitirilerek günümüzde ziyarete açılmıştır.
Cafer Paşa Hani (Beylik Hanı)
Akarsu Güven Çarşısı veya Beylik Hanı isimleri ile bilinen Cafer Paşa Hanı,
Osmanlı belgeleri incelendiğinde Kanuni Sultan Süleyman dönemi devlet adamlarından Cafer Paşa’nın vakfının kayıtlarında geçmektedir. Böylelikle 16. Yüzyıl eseri olduğu anlaşılmaktadır.
Kuzeybatı-güneydoğu yönünde dikdörtgen planlı hanın, her cephesinde birer kapısı bulunmaktadır.
Farklı tarihlerde değişikliklere uğrayan han, en son 2016 yılında restore edilerek ilçe halkının hizmetine açılmıştır.
II.Abdülhamid döneminde zamanın Belediye Başkanı Sadıkzade Süleyman Ağa tarafından yaptırılan 1887-88 tarihli kapalı çarşıda önemli yapılar arasında kendini göstermektedir.
Bunların yanı sıra 19. ve 20. yüzyıla ait ahşap kagir tarzında genellikle iki katlı bahçeli sokağa hakim düşey pencerelerin olduğu cumbalı İnegöl evlerinin örnekleri günümüze kadar ulaşmıştır.
Uzmanların ve İlgililerin yorumlarına göre; gerekli finansal bütçelerin karşılanabilmesi durumunda, İnegöl’ün birkaç mahallesinde günümüze kadar korunarak gelen, bazı sokak ve caddelerdeki, eski İnegöl evlerinin, restorasyonlarının yapılabilmesi halinde, film platolarını aratmayacak şekilde turistik alanların gün yüzüne çıkabileceği düşünülmektedir.
NEDİM BAYRAM
