Celal Can Kara'nın köşe yazısı
İhracatçılar son dönemlerde bankalar tarafından kendilerine bildirilen ihracat bedellerinin yurt dışından getirilmediğine dair bildirimlerle sıkıntı yaşar hale gelmektedir. Bu bildirimler ihracatçılar tarafından dikkate alınmazsa, durum gerçekten çok can sıkıcı bir hal alacak noktaya gelecektir.
Ülkemiz mevzuatları çerçevesinde ihracat bedellerinin bankalar kanalıyla yurt dışından Türkiye’ ye transfer edilmesi bazı istisnalar dışında zorunlu tutulmaktadır. Bu durum pek tabi olması gereken bir şeydir. Fakat mevzuatı sıklıkla değişikliğe uğratmak, ihracatçı firmalarımızın bunların takip ve uyumunu zorlaştırmaktadır. Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu kapsamında önceleri ihracat bedellerinin yurda getirilmesiyle alakalı 50 bin USD lik bir alt limit söz konusuydu. Yani; 50 bin USD nin altındaki ihracat tutarlarının yurt dışından getirilip getirilmediğiyle alakalı devlet organları tarafından bir takip yapılmamaktaydı. Bu sayede de ihracatçı firmalar tahsil ettikleri ihracat bedelleriyle alakalı olarak banka yoluyla da tahsilâtı gerçekleştirmiş olsa, elden efektif olarak da tahsilât gerçekleştirmiş olsa zaten ihracat bedelleri çoğu durumda 50 bin USD lik limitin altında kaldığı için her hangi bir bürokratik işleme maruz kalmadan dövizini istediği gibi kullanım serbestîsi içerisinde hareket etmekteydi. Fakat bir sonraki aşamada bu limit 30 bin USD ye düşürüldükten sonra ufak ufak sorunlar ortaya çıkmaya başlamış ve bu sorunları nasıl ortadan kaldırırız diye düşünürken limit şuan söz konusu olan 15 bin USD ye düşürülmüştür. Hali hazırda geçerli olan mevzuat çerçevesinde ihracat bedeli 15 bin USD yi geçen beyannamelerde ihracat tarihinden itibaren 180 gün içerisinde ihracat bedelinin bankalara getirilmesi ve bu bedelin %40 ın bozdurularak merkez bankasına satılma zorunluluğu bulunmaktadır.
Uzun yıllarca 50 bin USD gibi yüksek bir alt limit söz konusu olduğundan dolayı ihracat bedellerinin getirilmesiyle alakalı neredeyse bir yasal mevzuat yokmuş gibi hareket edilen bir düzende, bu serbestlikten bir anda çıkılmasından kaynaklı olarak tabi ki ihracatçı firmalar uyum göstermekte çok ciddi sıkıntılar yaşamış ve yaşamaya da devam etmektedirler. En önemlisi olarak 15 bin USD gibi düşük bir alt limit belirlenmesinden dolayı neredeyse her ihracat beyannamesi için ihracat bedelinin yurt dışından bankalar kanalıyla getirilme zorunluluğu doğmuş oldu. Bu zorunlulukla birlikte ihracat bedelinin bankaya gelmesi yeterli olmamakta, bedelin ihracat bedeli olduğu bankaya yazılı olarak bildirilip “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlettirilmeli ve %40 ı merkez bankasına bozdurulmalıdır. Bu bürokratik işlemlerin yapılması gerektiğine dair bankalar tarafından ihracatçı firmalara bildirimde bulunulmadığından dolayı ihracat firmalar banka hesaplarına gelen ihracat bedellerine ilişkin bankaya yazılı bir bildirimde bulunmayı atlayıp, ihracat bedelini dilediği gibi kullanmaktadır. Daha sonrasında ihracat tarihinden itibaren 180 günlük süre geçtikten sonra bankalar ihracatçı firmalara ihracat bedellerinin gelmediğine dair bildirimde bulunmaya başladığında ise tabiri caizse film kopmaktadır. İhracat bedeli zaten daha önceki bir zamanda banka hesabına gelmiş olmasına karşın “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlenmediği için banka yasal süre geçtikten sonra takibe geçmekte, ihracatçı firma bedeli tahsil ettiğinden dolayı banka hesabına tekrar bedelin gelmesi söz konusu olmayacağından ihracat bedeli kabul belgesi düzenletememekte, bunun sonucu olarak da dosyalar açık durumda kalmaktadır. Bu açıkta bekleyen dosya sayıları arttıkça yaşanan sıkıntılar da bununla birlikte artmaktadır. Merkez Bankasının bu mağduriyetleri gidermesi yönünde bir düzenleme ve inisiyatif kullanması önümüzdeki dönem için kaçınılmaz görünmektedir. Aksi takdirde birçok ihracatçı firma ihracat bedellerini resmi olarak yurt dışından ülkemize bankacılık kanalıyla getirmiş olmasına karşın önemli yaptırımlarla karşılaşmak durumunda kalacaktır. Şöyle ki; bankalar ihracatçıya bildirimde bulunduktan sonra 30 gün içerisinde gerekli işlem tesis edilemezse, bankalar bu durumu ihracatçı firmanın vergi dairesine bildirmekle yükümlüdürler. İlgili vergi dairesi de sonrasında ihracatçı firmaya bir yazı göndererek 90 günlük bir süre tanımaktadır. Bu 90 günlük ek süre içerisinde de gerekli işlemler yapılmamış olarsa vergi dairesi ihracat bedelinin %5 i tutarında bir cezai işlem uygulayarak durumu savcılık makamına intikal ettirmekte ve konuyla alakalı olarak soruşturma açılmaktadır. Görüldüğü gibi başlangıçta ufacık gibi görünen bir sorun çok ciddi yaptırımları olan ve çok önemli adli ve idari sonuçlar doğurabilecek bir duruma varmaktadır.
Son olarak ihracatçı firmalara mağduriyet yaşamamaları adına yaptıkları ihracatlarla alakalı kambiyo mevzuatı açısından yerine getirmeleri gereken yasal zorunluluklar olup olmadığı yönünde aracı bankalarıyla her daim irtibatta olmalarını tavsiye ederim. Ayrıca güncel olarak ihracat bedellerinin getirilmesiyle alakalı özet bir bilgiselini de ilgilenen kişilere aşağıda sunuyorum.
İHRACAT BEDELİNİN YURDA GETİRİLME ZORUNLULUĞU OLMAYAN ÜLKELER 1- Afganistan 2- Angola 3- Belarus 4- Benin 5- Cibuti 6- Etiyopya 7- Fildişi Sahili 8- Filistin 9- Gabon 10- Gana 11- Gine 12- İran 13- Kamerun 14- Kenya 15- Kırgızistan 16- Kuzey Kore 17- Küba 18- Liberya 19- Lübnan 20- Mısır 21- Moldova 22- Nijerya 23- Senegal 24- Somali 25- Sudan 26- Suriye 27- Suudi Arabistan 28- Tacikistan 29- Tanzanya 30- Venezuela 31- Yemen
İHRACAT BEDELİNİN YURDA GETİRİLMESİNDE GÜMRÜK BEYANNAMESİNDE YER ALAN TUTARIN YÜZDE ELLİSİNİN YURDA GETİRİLİP KALANININ TASARRUFUNUN SERBEST OLDUĞU ÜLKELER 1- Azerbaycan 2- Cezayir 3- Fas 4- Kazakistan 5- Özbekistan 6- Tunus 7- Türkmenistan 8- Ukrayna
BANKACILIK SİSTEMİ OLMADIĞI İÇİN İHRACAT BEDELİNİN BANKA ARACILIĞIYLA GELMESİ ZORUNLU OLMAYAN ÜLKELER 1- Irak 2- Libya 3- Moritanya (Bu ülkelere yapılan ihracatta ihracat bedelleri nakit beyan formu olmaksızın yurt içindeki bankaya ihracat beyannamesi ibraz edilerek nakit olarak yatırılabilir.)
Bu ülkeler ve istisnai durumlar haricinde ihracat bedellerinin %80’i yurt dışındaki ithalatçının bankasından Türkiye deki ihracatçının banka hesabına gelmek zorundadır.
