Halk arasında yükseklik korkusu olarak bilinen akrofobi, kişinin yüksek bir ortamda bulunduğunda yoğun kaygı, panik ve hatta ölüm hissi yaşadığı bir anksiyete bozukluğudur.
Bu durum günlük yaşamı olumsuz etkilerken, terapi ve çeşitli tekniklerle kontrol altına alınabilmektedir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Nedir?
Akrofobi, yüksek bir yere çıkıldığında aşırı panik ve kaygı ile kendini gösteren bir fobi türüdür.
Bu kişiler yükseğe çıktıklarında mantıksız bir korku, kontrol kaybı ve düşme hissi yaşar.
Öyle ki bazı bireyler, yalnızca yükseği hayal ettiklerinde bile panik yaşayabilir.
Akrofobi Nedir ve Vertigo ile Farkı Nedir?
Akrofobi, yüksek bir yerden düşme ihtimaline karşı duyulan aşırı ve orantısız bir korkudur. Fobiye sahip kişilere akrofobik denir. Bu durum, kişinin yüksekte olmadığı zamanlarda bile yüksekliği hayal etmesiyle tetiklenebilir.
Akrofobi, halk arasında sıklıkla vertigo ile karıştırılır. Oysa vertigo, iç kulak veya merkezi sinir sistemindeki sorunlardan kaynaklanan, kişinin kendisinin veya çevresinin döndüğü yanılsamasıyla karakterize bir tıbbi durumdur (baş dönmesi).
Akrofobi ise bir kaygı bozukluğudur. Akrofobi, yoğun panik hali nedeniyle fiziksel olarak baş dönmesine yol açsa da, altında yatan neden psikolojiktir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Belirtileri Nelerdir?
Fiziksel Belirtiler
Sersemlik, baş dönmesi, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, terleme, titreme, mide bulantısı, ağız kuruluğu ve göğüs ağrısı yaygın belirtilerdir.
Psikolojik Belirtiler
Aşırı kaygı, yüksekten aşağı bakarken panikleme, kontrol kaybı hissi ve yoğun kaçma isteği psikolojik belirtiler arasındadır.
Akrofobi Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız?
Normal kabul edilen yüksekliklerde dahi yoğun korku ve panik yaşıyorsanız, merdiven, balkon, köprü, teleferik veya yüksek otopark gibi ortamlarda atak geçiriyorsanız bir uzmana başvurmanız önerilir.
Akrofobinin Psikolojik Etkileri
Kişide yüksek katlı binalar, merdivenler, balkonlar, asansörler veya uçaklar gibi durumlar yoğun kaygıya neden olabilir.
Bu durum çoğu zaman yaşam kalitesini düşürür ve günlük aktivitelerin yapılmasını zorlaştırabilir.
“Yükseklik korkusunda baş dönmesi, titreme, terleme ve hatta panik atak gibi belirtiler ortaya çıkabilir.”
Akrofobi Belirtileri
Yükseklik korkusunun fiziksel belirtileri arasında baş dönmesi, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, mide bulantısı, el ve ayaklarda karıncalanma gibi etkiler bulunur.
Psikolojik belirtiler ise yoğun kaygı, kaçma isteği ve yüksekten bakarken aşırı korkuya kapılma şeklinde görülür.
Akrofobinin Fiziksel Belirtileri (Panik Atak Tepkileri) Akrofobik bir birey, korku yaratan durumla karşılaştığında vücut genellikle "savaş ya da kaç" tepkisi verir. Bu durum, aşağıdaki fiziksel semptomlarla kendini gösterir:
-
Yoğun kalp çarpıntısı (taşikardi) ve hızlanmış kalp atışları.
-
Titreme, vücut ısısında ani değişimler ve aşırı terleme (özellikle avuç içlerinde).
-
Sersemlik, baş dönmesi ve dengesizlik hissi.
-
Nefes almada zorlanma (nefes darlığı).
-
Mide bulantısı, kusma veya karın bölgesinde rahatsızlık hissi.
-
Şiddetli durumlarda göğüs ağrısı ve tam bir panik atak geçirme hali.
Akrofobinin Psikolojik Belirtileri ve Kaçınma Davranışları
-
Kontrolü kaybetme, düşme ve hatta ölme düşüncesinin hakim olması.
-
Yüksek bir yerde bulunulduğunda yoğun bir kaçma ve ortamı terk etme arzusu.
-
Yüksekte iken "eli kolu bağlanmış" veya "kapana kısılmış" hissetme.
-
Yüksek bir yerde olmayı düşünmekten bile yoğun kaygı ve endişe duymak.
-
Yüksekliği içeren günlük aktivitelerden (merdiven çıkmak, uçağa binmek, köprüden geçmek) kesinlikle kaçınma.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Neden Olur?
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, geçmişte yaşanan yüksekten düşme veya buna şahit olma gibi travmalar akrofobiyi tetikleyen temel unsurlardandır. Ayrıca yüksekliğe dair anlatılan korkutucu hikâyeler ya da çocukluk döneminde verilen “yükseğe çıkma” uyarıları da anksiyeteyi artırabilir.
Genetik Etki Var mı?
Araştırmalar, aile bireylerinde akrofobi ya da kaygı bozukluğu bulunan kişilerde yükseklik korkusunun oluşma ihtimalinin daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Akrofobinin Olası Nedenleri ve Gelişimi Akrofobinin kesin bir nedeni olmamakla birlikte, oluşumunda birden fazla faktörün rol oynadığı düşünülmektedir:
-
Travmatik Deneyimler: Çocukluk veya gençlik döneminde yüksek bir yerden düşme, düşmeye ramak kala bir olay yaşama veya bir yakınının yüksekten düşüşüne şahit olma gibi travmatik anılar, korkunun temelini oluşturabilir.
-
Genetik Yatkınlık: Ailede diğer anksiyete bozuklukları veya fobilerin bulunması, genetik olarak akrofobi geliştirme riskini artırabilir. Bazı araştırmalar, bu tür korkuların doğuştan gelen biyolojik bir hassasiyetle ilişkili olabileceğini öne sürer.
-
Çevresel Öğrenme: Ebeveynlerin "Yüksek yerlere yaklaşma!" gibi kaygı yüklü ve tekrarlanan uyarıları, kişide yüksekliğe karşı aşırı bir hassasiyet ve anksiyete geliştirebilir.
Akrofobiyi Tetikleyen Tipik Faktörler ve Yerler Yükseklik korkusu, herkesin normal kabul ettiği pek çok durumda tetiklenebilir. Bunlara örnek olarak şunlar verilebilir:
-
Yüksek katlı binaların balkonları, pencereleri veya çatıları.
-
Teleferik, gondol gibi yüksekliği olan lunapark oyuncakları.
-
Çok katlı otoparklar veya yüksek köprüler üzerinden geçiş.
-
Basit bir merdiven üzerinde durmak veya çıkmak.
-
Uçak yolculuğu yapmak veya paraşütle atlama gibi faaliyetler (özellikle şiddetli akrofobisi olanlar için mümkün değildir).
-
Hatta yükseklik içeren bir fotoğraf veya videoya bakmak bile semptomları tetikleyebilir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Nasıl Tedavi Edilir?
Bir psikiyatri uzmanı, kişinin geçmiş deneyimlerini ve belirtilerin şiddetini değerlendirerek uygun tedavi yöntemini belirler. Semptomlar 6 aydan uzun süredir devam ediyorsa akrofobi teşhisi güçlenir.
Maruz Bırakma Terapisi
En yaygın tedavi yöntemlerinden biridir. Birey, kontrollü şekilde yükseklikle yüzleştirilerek korkusuyla baş etmeyi öğrenir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Kişinin yükseklikle ilgili olumsuz düşüncelerini yeniden yapılandırmasını hedefler. Kaygıyı tetikleyen düşünceler tanımlanır ve yerine daha gerçekçi bakış açısı geliştirilir.
Sanal Gerçeklik Yöntemi
Gerçeğe yakın dijital ortamlarla kişinin yükseklik senaryoları deneyimlemesi sağlanır. Bu, maruz bırakma terapisinin teknolojik bir versiyonudur.
Grup Terapisi
Benzer deneyime sahip kişilerin paylaşımda bulunduğu destekleyici bir süreçtir. Karşılıklı deneyim aktarımı iyileşmeyi kolaylaştırabilir.
İlaçla Tedavi Mümkün mü?
İlaçlar akrofobiyi tamamen ortadan kaldırmasa da panik, çarpıntı veya yüksek kaygı gibi belirtileri hafifletmek amacıyla uzman tarafından reçete edilebilir.
Akrofobinin Tedavi Yöntemleri ve Maruz Bırakma Terapisi Akrofobi, psikiyatri uzmanı tarafından genellikle semptomların 6 aydan fazla sürmesi durumunda teşhis edilebilir. Tedavide en etkili yaklaşım psikoterapi yöntemleridir:
-
Maruz Bırakma Terapisi (Exposure Therapy): Fobilerin tedavisinde altın standart olarak kabul edilir. Kişinin, güvenli ve kontrollü bir ortamda, terapist eşliğinde korktuğu durumlara yavaş yavaş ve sistematik olarak maruz bırakılması esasına dayanır. Amaç, kişinin kaygı düzeyinin zamanla düşmesini sağlamaktır.
-
Sanal Gerçeklik ile Maruz Bırakma: Son yıllarda yaygınlaşan bu teknikte, özel cihazlar aracılığıyla hastaya gerçeğe yakın sahte yükseklik durumları yaşatılır. Bu sayede fiziksel riske girmeden korkuyla yüzleşme sağlanır.
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Akrofobiye neden olan olumsuz düşünce kalıplarını (örn: "Düşeceğim, öleceğim") belirlemeyi ve bunları daha rasyonel, olumlu düşüncelerle değiştirmeyi hedefler. Kişiye stres anında başa çıkma becerileri öğretilir.
-
EMDR Terapisi (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Özellikle geçmiş travmalara bağlı gelişen akrofobide, travmatik anıların duygusal yükünü azaltmak için kullanılabilir.
-
İlaç Tedavisi: İlaçlar fobiyi direkt olarak ortadan kaldırmaz. Ancak, anksiyete kontrol eşiğini aşan veya panik atak şiddeti çok yüksek olan hastalarda, kalp ritmini ve kan basıncını düzenleyerek belirtileri hafifletmek amacıyla psikiyatrist kontrolünde destekleyici olarak kullanılabilir.
Yükseklik Korkusunu (Akrofobi) Tetikleyen Faktörler Nelerdir?
Psikolojik hassasiyetler, fiziksel rahatsızlıkların etkileri, çocukluk travmaları ve genetik yatkınlık akrofobiyi tetikleyen başlıca nedenlerdir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Hakkında Sık Sorulan Sorular
Yükseklik korkusu olanlar uçağa binebilir mi?
Korkunun derecesine göre değişmekle birlikte birçok kişi uçakta da benzer kaygıyı yaşar.
Yükseklik korkusu olanlar paraşütle atlayabilir mi?
Akrofobisi olan bireylerin paraşütle atlaması risklidir çünkü yüksekliğe direkt maruz kalmak atak geçirme ihtimalini artırır. ATB
İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!
Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!
Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!
Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!
