Teknoloji çağında çocuklar, neredeyse doğar doğmaz ekranlarla tanışıyor. Televizyon, tablet, telefon ve bilgisayar gibi cihazlar çocukların eğlencesi, eğitimi ve iletişimi için büyük bir rol oynuyor. Ancak, fazla ekran süresi çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilir mi? Hangi yaş grubundaki çocuklar ne kadar ekrana bakmalı?
0-2 Yaş Bebekler Ekrandan Uzak Tutulmalı
Bu yaş grubundaki bebeklerin hiç ekran süresi olmaması önerilir.
- Amerikan Pediatri Derneği ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2 yaş altı bebeklerin ekran maruziyetini tamamen sınırlandırmayı tavsiye etmektedir.
- Ekrana uzun süre bakmak beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir ve dil gelişimini geciktirebilir.
- Gerçek hayattaki etkileşim, bebeklerin sosyal becerilerini ve duygusal gelişimini destekler.
İstisna: Eğer ekran süresi olacaksa, ebeveyn eşliğinde ve eğitici içerikler içeren kısa videolar izlenebilir. Ancak bu, günde 10-15 dakikayı geçmemelidir.
2-4 Yaş Çocuklarda Ekran Süresi Günde 30 Dakikayı Geçmemeli
Bu yaş aralığında çocuklar hızlı öğrenme sürecine girdikleri için gerçek dünya ile daha fazla etkileşimde olmalıdır.
- Ekran süresi en fazla günde 30 dakika olmalıdır.
- Eğitici içerikler tercih edilmeli ve mümkünse ebeveyn gözetiminde izlenmelidir.
- Ekran kullanımı, oyun, doğayla vakit geçirme ve sosyal etkileşimle dengelenmelidir.
4-6 Yaş Arası Çocuklar İçin Günde 1 Saatten Fazla Olmamalı
Bu dönemde çocuklar okul öncesi eğitime başladıkları için ekran süresi günde maksimum 1 saat olmalıdır.
- Pasif izleyici olmaktan çok interaktif öğrenme içeriklerine yönlendirilmelidirler.
- Yüksek tempolu ve hızlı geçişleri olan çizgi filmler yerine, yavaş tempolu, öğretici içerikler tercih edilmelidir.
- Ekran süresi uyku, yemek ve oyun zamanlarıyla dengelenmelidir.
6-9 Yaş Arası Çocuklar İçin Günde 1-1.5 Saat Uygundur
Okul çağındaki çocukların ekranla tanışması kaçınılmazdır. Ancak, fazla ekran kullanımı odaklanma sorunlarına ve dikkat dağınıklığına yol açabilir.
- Maksimum 1.5 saat ekran süresi önerilmektedir.
- Ekrana bakma süresi parçalara bölünerek uygulanmalıdır (örneğin, 45 dakika sabah, 45 dakika akşam gibi).
- Ekran süresi eğitim ve eğlence arasında dengelenmelidir.
- Ekran başında uzun süre vakit geçirmek yerine fiziksel aktivitelere yönlendirme yapılmalıdır.
9-12 Yaş Arası Çocuklar İçin Günde 2 Saat Uygun Görülmektedir
Bu yaş grubunda çocuklar ödevler ve eğitim amaçlı ekranları daha sık kullanmaktadır. Ancak, dijital bağımlılık riski de artmaktadır.
- Eğitim ve eğlence için toplam 2 saat ekran süresi uygun kabul edilmektedir.
- Sosyal medya kullanımı sınırlanmalı, bilgisayar oyunları denetlenmelidir.
- Uyku öncesinde ekran süresi olmaması önerilir.
- Göz sağlığı için ekran süresi boyunca her 20 dakikada bir gözleri dinlendirmek gerekir.
12-15 Yaş Arası Çocuklarda Ekran Kullanımı Günde 2-3 Saati Geçmemeli
Ergenlik dönemine yaklaşan çocuklar, ekranları hem sosyalleşmek hem de bilgi edinmek için daha sık kullanmaktadır. Ancak, kontrolsüz ekran süresi akademik başarıyı düşürebilir ve uyku düzenini bozabilir.
- Maksimum 2-3 saat ekran süresi uygundur.
- Ders ve araştırma amaçlı ekran kullanımı eğlence amaçlı kullanımdan ayrılmalıdır.
- Ebeveynler, çocuklarının hangi içeriklere eriştiğini gözlemlemelidir.
- Fiziksel aktiviteler ve sosyal etkileşimler teşvik edilmelidir.
Fazla Ekran Süresinin Çocuklara Zararları
Eğer ekran süresi kontrollü şekilde sınırlandırılmazsa, çocuklarda şu olumsuz etkiler görülebilir:
- Göz yorgunluğu ve baş ağrısı
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri
- Uyku problemleri (Gece ekran kullanımının melatonin seviyelerini düşürdüğü bilinmektedir.)
- Duruş bozuklukları ve sırt ağrıları
- Sosyal becerilerde zayıflama ve dış dünyaya ilgisizlik
Bu nedenle, çocukların ekran başında geçirdiği zamanın dengeli şekilde düzenlenmesi büyük önem taşır.
Ekran Süresini Sağlıklı Hale Getirmek İçin Öneriler
- Ailece ekran kullanımı için kurallar belirleyin ve çocuklarınıza bu kuralları anlatın.
- Ekransız zaman dilimleri oluşturun (Örneğin, yemek saatlerinde telefon veya televizyon olmamalıdır).
- Uyumadan en az 1 saat önce ekran kullanımını bırakmalarını sağlayın.
- Kitap okuma, doğa yürüyüşü, spor gibi alternatif aktiviteleri teşvik edin.
- Çocuklarla birlikte kaliteli içerikleri izleyerek onların neyle etkileşimde olduğunu gözlemleyin.
Ekran süresi, yaşa göre belirlenmeli ve kontrollü bir şekilde uygulanmalıdır. 0-2 yaş bebekler için ekran tamamen yasaklanmalı, 2 yaşından itibaren ise yaş gruplarına uygun süreler belirlenmelidir. Fazla ekran maruziyeti çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarının ekran kullanımını bilinçli şekilde denetlemesi ve alternatif aktiviteleri teşvik etmesi büyük önem taşımaktadır.
