İslam dininin, insana zararlı olan şeyleri yasaklayıp, faydalı olanları helal kıldığı bilinen bir gerçek. Peki, yengeç, ıstakoz, karides, kalamar ve midye gibi deniz ürünleri bu kapsamda nerede duruyor? İşte, Kur'an ve Hadisler ışığında derinlemesine bir analiz.
İslamiyet'te Yiyeceklerin Helalliği Üzerine Temel İlkeler
Helal ve Haramın Ayetlerle Belirlenmesi
Kur'an-ı Kerim, insanların yeryüzündeki helal ve temiz şeylerden yemesini emreder. Yüce Allah, leş, kan, domuz eti ve Allah'tan başkası adına kesilmiş olan şeyleri haram kılmıştır.
Yüce Allah, yiyecek olarak haram kılınan hayvanlar ile ilgili şöyle buyurmuştur: “Allah size murdar eti (leş), kanı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesilmiş olanı haram kıldı…” (el-Bakara, 2/173)
Temiz ve faydalı olan, diğer tüm yiyecekleri insanlığın hizmetine sunmuştur. Yiyecek ve içeceklerin çoğunun prensip olarak helal olduğu görülmektedir. Az bir kısmının yasaklanması, genel olarak insanın beden ve ruh sağlığının korunması amacına yöneliktir.
Ancak, deniz ürünleri konusunda ne denilmektedir? İşte detaylar.
“Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan helal ve temiz olan şeylerden yiyin ve şeytanın işlerini/adımlarını takip etmeyin…” (el-Bakara, 2/168)
“Ey iman edenler! Gerçekten sadece Allah’a kulluk ediyorsanız size verdiğimiz temiz [ve helal] rızıklardan yiyin için ve Allah’a şükredin.” (el-Bakara, 2/172)
“Sana kendilerine neyin helal kılındığını soruyorlar. De ki: temiz olanlar (tayyibat) size helal kılınmıştır...” (Maide, 5/4)
“…Peygamber onlara iyiliği emreder ve onları kötülükten sakındırır; yine onlara temiz olan şeyleri helal, pis olan şeyleri de haram kılar…” (A’raf, 7/157)
“Resûlullah (s.a.s.) azı dişi bulunan yırtıcı hayvanların ve pençesiyle avlanan yırtıcı kuşların etlerinin yenmesini yasaklamıştır.” (Müslim, Sayd, 15-16)
Deniz Ürünlerinin Helalliği ve İslami Yorumlar
Kur'an ve Hadislerde belirtilen ilkelere göre, deniz ürünlerinin çoğu helal olarak kabul edilmekte. Özellikle balık, tüm mezheplere göre helaldir.
“Size ve yolculara geçimlik olmak üzere deniz avı ve yiyeceği helal kılındı…” (el-Mâide, 5/96)
Ancak, Hanefî âlimler balık dışındaki bazı deniz ürünlerini helal kabul etmezken, diğer üç mezhep geniş bir yorum yaparak bu ürünlerin çoğunu helal saymaktadır. Özellikle Hz. Peygamber'in "Denizin suyu temiz, ölüsü helaldir" hadisi, bu konuda önemli bir delil olarak öne çıkmaktadır.
“Denizin suyu temiz, ölüsü helaldir” (Ebû Dâvûd, Tahâret, 39 [83])
Mâlikî ve Hanbelî âlimlere göre, deniz hayvanları prensip olarak helaldir. Ancak timsah gibi yırtıcı hayvanlar helal değildir (Kârâfî, ez-Zehîra, 4/96)
Şâfiî mezhebinde ise aslen suda yaşadığı hâlde karada da yaşayabilen kurbağa, yengeç, kaplumbağa ve su yılanı gibi hayvanlar habis ve zararlı oldukları için helal değildir. Bunların dışında kalan midye, kalamar, ıstakoz, karides gibi deniz ürünlerinin yenmesi ise helaldir.
İhtilaf ve Uygulamada Kolaylık
Deniz ürünleri konusundaki ihtilaf, aslında meselelerin daha iyi anlaşılmasına ve mükellefler için uygulamada kolaylık sağlamaktadır. Yani, açık hüküm bulunmayan ürünlerde âlimler farklı görüşler sunarak, insanlara daha geniş bir uygulama alanı sunmuşlardır.
İşte bu bağlamda yengeç, ıstakoz, karides, kalamar ve midye gibi ürünlerin üretimi ve tüketiminin çoğu âlime göre helal olduğu söylenebilir.
Kaynak: Din İşleri Yüksek Kurulu 12.07.2017 No'lu karar.
Hazırlayan Ayhan Talha Bayraktar
