1916 yılında İngiltere’de başlatılan uygulama, bugün yaklaşık 70 ülkede sürdürülüyor. Türkiye ise 2016’dan beri kalıcı yaz saati uygulamasında. Ancak sirkadiyen ritim olarak bilinen iç biyolojik saatin dış koşullarla uyumsuzluğu, uzmanlara göre “küçük ama etkili bir stres” yaratıyor. Oxford Üniversitesi’nden Prof. David Ray, “İnsanlar saatle değil, biyolojik saatlerine göre yaşarlar. Bu fark milyonlarca kişide önlenebilir sağlık sorunlarına yol açıyor” diyor.
Bilimsel veriler de bu görüşü destekliyor. ABD’de yapılan bir araştırma, saatlerin ileri alındığı dönemin hemen ardından kalp krizi ve inme vakalarının yüzde 4 arttığını ortaya koydu. Benzer şekilde İsveç, Almanya ve Finlandiya’da yapılan çalışmalarda da uykusuzluk, stres ve trafik kazaları arasında doğrudan bağlantılar gözlemlendi. Bir araştırmaya göre, sadece bir saatlik uyku kaybı bile ölümcül trafik kazası riskini yüzde 6 oranında artırabiliyor.
Uzmanlara göre yaz saati uygulaması, melatonin üretimini geciktirerek uykuya dalmayı zorlaştırıyor. Sabah ışığının azalması ise uyanıklık hormonları olan kortizol seviyelerini etkiliyor. Bu da özellikle vardiyalı çalışanlarda obezite, diyabet ve kalp hastalığı riskini artırıyor. Ayrıca depresyon ve kaygı bozukluğu vakalarının da geçiş dönemlerinde arttığı belirtiliyor.
Buna karşılık, sonbaharda saatlerin geri alınması kısa süreli bir rahatlama sağlasa da araştırmalar bu etkinin kalıcı olmadığını ortaya koyuyor. Danimarka’da yapılan bir çalışmaya göre, saatlerin geri alındığı 10 hafta içinde majör depresyon vakaları yüzde 11 oranında artıyor. Londra Ekonomi Okulu’ndan Prof. Joan Costa-i-Font ise yaz saati uygulamasının yaşam memnuniyetini yüzde 1,44 oranında azalttığını belirtiyor.
Avrupa Parlamentosu 2019’da yaz saati uygulamasını kaldırma yönünde oy kullansa da ülkeler hangi saat diliminde kalacakları konusunda henüz uzlaşamadı. Bilim insanları, kış saatinin insan sağlığı açısından daha uygun olduğunu vurguluyor. Prof. Ray’e göre, “Altı ay boyunca insanları biyolojik saatlerinden bir saat geri yaşatmak, küçük bir fark gibi görünse de büyük sağlık sonuçlarına yol açıyor.”
Sonuç olarak, yaz saati uygulaması enerji tasarrufu sağlasa da uyku düzeni ve ruh sağlığı üzerindeki etkileri göz ardı edilemeyecek düzeyde. Uzmanlar, biyolojik saatle uyumlu bir zaman sistemine geçilmesinin insan sağlığı için en doğru adım olacağını belirtiyor.
