Akıllı telefonlar artık sadece bir iletişim aracı değil; oyun, sosyal medya, eğitim, hatta alışveriş platformu haline geldi. Ancak uzun süreli ekran maruziyeti hem fiziksel hem zihinsel sağlık açısından bazı riskler taşıyor. Peki, farklı yaş grupları için ideal telefon ekranı süresi ne kadar olmalı? Hangi yaşta ne kadar telefon kullanımı zararsız kabul edilir?
0-2 Yaş Arası
Bu yaş grubundaki çocukların ekranla hiçbir şekilde tanışmaması öneriliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, 2 yaş altındaki bebeklerin ekranla tanışması; gelişim, dil öğrenimi, motor beceriler ve sosyal etkileşim açısından olumsuz etki yaratabiliyor. Bu dönemde çocukların ekran yerine daha çok fiziksel oyun, yüz yüze iletişim ve dış çevreyle etkileşim kurması gerekiyor.
3-5 Yaş Arası
Günlük ekran süresi en fazla 1 saatle sınırlandırılmalı. Ebeveyn gözetiminde kaliteli içerikler tercih edilmeli. Uzun süreli ekran maruziyeti dikkat eksikliği, uyku sorunları ve fiziksel aktivite azlığı gibi problemleri beraberinde getirebilir. Bu yaş grubunda çocukların zihinsel gelişimi ekran dışı etkinliklerle daha sağlıklı desteklenir.
6-12 Yaş Arası
Günde en fazla 1-1,5 saat ekran süresi uygun kabul edilir. Ancak bu sürenin sadece boş zaman aktivitesi olarak değil, ders takibi ve yaratıcı faaliyetler için kullanılması önerilir. Uzun süreli telefon kullanımı göz yorgunluğu, duruş bozuklukları ve sosyal etkileşim eksikliği gibi sonuçlar doğurabilir. Ara verilerek kullanılması ve ekran karşısında geçirilen sürenin fiziksel hareketle dengelenmesi önemli.
13-18 Yaş Arası
Bu yaş grubunda telefon kullanımı hem sosyal hayatın hem de eğitimin bir parçası haline gelmiş durumda. Günde 2 saate kadar telefon kullanımı uzmanlar tarafından kabul edilebilir görülüyor. Fakat bu sürenin aşıldığı durumlarda özellikle sosyal medyada geçirilen zamanın kaygı, depresyon ve benlik algısı sorunlarına yol açabileceği belirtiliyor. Göz sağlığı açısından 20 dakikada bir 20 saniye ekrandan uzaklaşmak ve uzağa bakmak önerilir.
18 Yaş Üstü Yetişkinler
Yetişkinlerde günlük ekran süresi, işle bağlantılı değilse 2-3 saatle sınırlı tutulmalıdır. Uzun süreli telefon kullanımı uyku kalitesini düşürebilir, boyun ve omurga sağlığına zarar verebilir, ekran bağımlılığına yol açabilir. Özellikle gece yatmadan önce telefon kullanımı, melatonin hormonunun salgılanmasını engellediği için uyku düzenini ciddi anlamda bozar.
Fiziksel Sağlığa Etkileri
- Sürekli aşağı eğilerek telefona bakmak, boyun fıtığı riskini artırır.
- Ekrana uzun süre bakmak göz kuruluğu, yanma ve bulanıklığa neden olabilir.
- Hareketsizlik nedeniyle kilo artışı ve obezite riski oluşabilir.
- Parmak kaslarının fazla kullanımıyla tendon iltihapları gelişebilir.
Zihinsel ve Psikolojik Etkiler
- Sosyal medyada uzun vakit geçirmek, özellikle ergenlerde öz güven sorunlarına yol açabilir.
- Mavi ışığın beyin dalgaları üzerindeki etkisi nedeniyle uyku kalitesi düşer.
- Bilgi bombardımanı ve dikkat dağınıklığı, odaklanma yeteneğini azaltır.
Telefon Kullanımını Sınırlamak İçin Öneriler
- Ekran süresi sınırı belirleyen uygulamalar kullanılabilir.
- Yemek saatlerinde, yatmadan önce ve sabah uyanır uyanmaz telefondan uzak durulmalı.
- Aile içinde birlikte vakit geçirilen zamanlar artırılmalı.
- Ebeveynler çocuklara örnek olmalı, birlikte kitap okuma veya oyun oynama gibi ekran dışı aktiviteler teşvik edilmeli.
Her yaş grubunun ekranla kurduğu ilişki farklıdır. Ancak ortak nokta; sınır koymanın ve kontrollü kullanımın sağlıklı yaşam için şart olduğudur. Gelişen teknolojiye ayak uydururken, bedenimizi ve zihnimizi ihmal etmemek gerekiyor. Özellikle çocuklarda ekran süresi sadece zaman değil, içerik kalitesiyle birlikte değerlendirilmelidir.
