TÜİK’in 2024 yılına ait “Çiğ Süt Üretim İstatistikleri” verilerine göre Türkiye’de süt üretimi geçtiğimiz yıla kıyasla arttı. 2023 yılında 21 milyon 481 bin 567 ton olan çiğ süt üretimi, 2024 yılında %4,7 artış göstererek 22 milyon 487 bin 757 tona ulaştı. Ancak bu artış, her hayvan türünde aynı oranda olmadı. Özellikle inek ve manda sütü üretiminde ciddi bir yükseliş görülürken, koyun ve keçi sütü üretiminde düşüş yaşandı.
İnek Sütü Hâlâ Açık Ara Önde
2024 yılında elde edilen çiğ sütün %93,6’sı inek sütü oldu. Bu oran, Türkiye’de süt üretiminin büyük ölçüde inekler üzerinden yürütüldüğünü gösteriyor. İnek sütü üretimi 2023’e göre %5,4 oranında artarak dikkat çekti.
Buna karşılık manda sütü üretimi %35,1 artarak oran bazında en yüksek artışı gösterdi. Ancak toplam süt üretimi içindeki payı sadece %0,3 oldu. Keçi sütü üretimi %11,2 oranında, koyun sütü üretimi ise %2,9 oranında azaldı.
Çiğ Süt En Çok Nereye Gidiyor?
Türkiye’de 2024 yılında üretilen çiğ sütün büyük bölümü, yani %57,7’si doğrudan süt toplama merkezlerine ve süt işleme tesislerine gönderildi. Bu merkezler; süt fabrikaları, mandıralar gibi sanayi kuruluşları olarak öne çıkıyor.
Sütün %18,3’lük kısmı ise doğrudan tüketiciye ulaştı. Bu satışlar genellikle sokak sütçüleri, pastaneler, dondurmacılar ve tüccarlar aracılığıyla gerçekleşti. Bir başka deyişle, her beş litreden biri sofralara doğrudan geliyor.
Evde Üretim Azımsanmayacak Düzeyde
Hanehalkı niteliğindeki küçük tarımsal işletmeler tarafından, üretilen çiğ sütün %15,9’u süt ürününe dönüştürüldü. Yani peynir, yoğurt, tereyağı gibi ürünler evde, geleneksel yöntemlerle hazırlandı.
Sütün %4,8’i sağıldıktan sonra hayvan besleme amaçlı kullanılırken, %1,1’lik kısmı doğrudan evde tüketildi veya ücretsiz verildi. Bozulma gibi nedenlerle oluşan kayıplar %0,1 gibi çok düşük bir seviyede kaldı. Kullanım alanı net olarak belirlenemeyen süt oranı ise %2,0 olarak hesaplandı.
Tahminler Nasıl Yapılıyor, Veriler Nasıl Toplanıyor?
2020 yılına kadar süt üretimi, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hayvan sayıları ve 2001 yılındaki Tarım Sayımı verileri esas alınarak hesaplanıyordu. Ancak 2020 sonrası dönem için TÜİK, Tarımsal İşletmelerde Hayvansal Üretim Araştırması (TİHA) adı verilen daha doğrudan bir yöntem uyguluyor.
Bu kapsamda her yıl Türkiye genelinde 40 binden fazla tarımsal işletme ile birebir görüşülüyor ve gerçek üretim verileri toplanıyor. Bu sayede daha güvenilir ve güncel verilere ulaşılmış oluyor. Özellikle 3’ten az büyükbaş ve 10’dan az küçükbaş sahibi olan küçük çiftliklerin verileri doğrudan değil, istatistiksel tahmin yoluyla değerlendiriliyor. Bu tür işletmelerden elde edilen sütlerin kullanım alanı ise çoğunlukla net olarak belirlenemiyor.
Süt Üretimindeki Artış Ne Anlama Geliyor?
Türkiye'de çiğ süt üretiminin artması, hem tarım sektörünün geliştiğini hem de hayvansal üretimin güçlendiğini gösteriyor. Ancak her hayvan türündeki üretimin aynı oranda artmaması, üreticilerin tercihlerinde ve bölgesel farklılıklarda değişiklik yaşandığını ortaya koyuyor.
Manda sütü gibi özel üretim alanlarında artış olması sevindirici olsa da, koyun ve keçi gibi geleneksel hayvancılık alanlarında yaşanan düşüş, bazı üreticilerin bu alanlardan çekildiğini düşündürüyor. Bu düşüşlerin sebeplerinin araştırılması ve gerekli desteklerin verilmesi, sektörün dengeli büyümesi açısından önem taşıyor.
TÜİK’in 2024 verilerine göre Türkiye'de çiğ süt üretimi artış gösterdi. Ancak üretimdeki bu yükselişin büyük kısmı inek sütünden kaynaklanıyor. Üretilen sütlerin çoğu sanayiye giderken, önemli bir bölümü doğrudan tüketiciye ya da ev içi üretime yöneliyor. Üreticilerin tercihleri, hayvansal verimlilik ve tüketim alışkanlıkları gibi birçok etken, bu rakamların şekillenmesinde rol oynuyor.
