Günlük konuşmalarda pek sık duymadığımız “şikemperver” kelimesi, Osmanlı döneminden günümüze kadar ulaşmış zarif ama biraz da eğlenceli bir ifadedir. Peki şikemperver tam olarak ne anlama geliyor, nereden türemiş ve hangi durumlarda kullanılıyor?
Şikemperver Kelimesinin Anlamı Nedir?
“Şikemperver” kelimesi, Türkçede “yemek yemeyi seven, obur, boğazına düşkün” kişi anlamında kullanılır. Yani şikemperver birini tarif ederken, onun yemeklere olan sevgisinden, damak zevkinden ya da sofraya olan düşkünlüğünden söz edilir.
Bu kelime, Farsça kökenli iki kelimenin birleşiminden oluşur:
- Şikem: Karın, mide
- Perver: Seven, koruyan, önem veren
Yani kelime tam anlamıyla “midesini seven” ya da “karnını düşünen kişi” demektir.
Osmanlı Döneminde Şikemperverlik
Osmanlı döneminde “şikemperver” kelimesi genellikle mizahi bir tonda, yemek yemeyi fazlasıyla seven kişiler için kullanılırdı. Saray mutfağının zenginliği ve dönemin yemek kültürü düşünüldüğünde, bu kelimenin oldukça yaygın olduğu söylenebilir.
Bazı kaynaklarda, “şikemperver” kelimesi “lezzet düşkünü” ya da “damak tadına önem veren” anlamında olumlu bir çağrışım taşırken; bazen de aşırı oburluğu ima eden hafif alaycı bir şekilde de kullanılmıştır.
Günümüzde Şikemperver Nasıl Kullanılır?
Bugün şikemperver kelimesi çok sık kullanılmasa da, özellikle edebî metinlerde, mizahi yazılarda ya da eski kelimelere meraklı kişiler arasında hâlâ yerini korur.
Örneğin birine “Tam bir şikemperversin!” demek, hem onun iyi yemeklerden anladığını hem de sofrayı sevdiğini anlatır.
Yani bu kelime, hem güzel yemekleri seven kişileri övmek için hem de biraz fazla yemeğe düşkün insanları tatlı bir şekilde eleştirmek için kullanılabilir.
Şikemperverliğin Günlük Hayattaki Karşılığı
Modern hayatta şikemperverlik, bir nevi “gurmelik” kavramına denk gelir. Günümüzde insanlar yeni tatlar denemeyi, restoran gezmeyi, gastronomiyle ilgilenmeyi bir yaşam tarzı haline getirmiştir.
Bu anlamda şikemperver kelimesi, artık “obur” değil, daha çok yemek kültürüne değer veren, lezzetin peşinden giden kişileri anlatan bir sıfat haline gelmiştir.
Benzer Anlamlı Kelimeler
Şikemperver kelimesine anlamca yakın birkaç ifade de vardır:
- Boğazına düşkün: Yemek yemeyi seven kişi
- Obur: Aşırı yemek yiyen
- Gurme: Yeme-içme konusunda zevk sahibi kişi
- Lezzet düşkünü: Tat ve sunuma önem veren kişi
Bu kelimeler arasındaki fark, şikemperver’in daha eski, daha edebî bir tınıya sahip olmasıdır.
“Şikemperver” kelimesi, Türkçenin derin köklerinden gelen zarif bir ifadedir.
Basitçe söylemek gerekirse, “boğazına düşkün” ama aynı zamanda “yemeğin kıymetini bilen” kişiyi tanımlar.
Yani bir şikemperver olmak, sadece çok yemek yemek değil; aynı zamanda sofranın keyfini çıkarmak, lezzetin inceliklerine değer vermek demektir.
