Tıp dünyasında yıllardır merak uyandıran “Lazarus refleksi”, özellikle beyin ölümü gerçekleşen hastalarda görülen ve dışarıdan bakıldığında “acaba yaşıyor mu?” sorusuna neden olan bir olaydır. İlk kez 1980’li yıllarda fark edilen bu refleks, bilimsel olarak açıklansa da halk arasında hâlâ büyük bir bilinmezlik olarak anılır. Peki bu hareketin aslı nedir, neden olur, dışarıdan nasıl görünür ve hayatın geri döndüğüne dair bir işaret midir?
Lazarus Refleksi Nedir?
Lazarus refleksi, beyin ölümü kesinleşmiş bir hastada ortaya çıkan, tamamen omurilik kaynaklı, istemsiz bir motor hareket tepkisidir. Yani kişinin beyni artık çalışmıyordur, bilinç yoktur, ağrı duyusu yoktur; ancak omurilik, son bir kez kısa süreli bir elektriksel aktivite üretir.
Bu refleksin ortaya çıkma sebebi, beynin omurilik üzerindeki “baskılayıcı kontrolünün” tamamen kaybolmasıdır. Normalde beyin, omurilik reflekslerini dengede tutar. Beyin ölümü gerçekleştiğinde bu denge ortadan kalkar ve omurilik, dış uyarılara aşırı hassas hâle gelir. Bu da refleksin ortaya çıkmasını sağlar.
Lazarus Refleksi Nasıl Görünür?
Dışarıdan izleyen biri için bu hareket oldukça şaşırtıcıdır. Genellikle şu sıralamayla ortaya çıkar:
Kolların Yükselmesi
Hastanın kolları dirseklerden yavaşça bükülür ve yukarı doğru kalkar.
Göğüste Çapraz Pozisyon
Kalkmış olan kollar, göğüs üzerinde birbirini çaprazlayacak şekilde birleşir. Bu duruş, refleksin en belirgin hâlidir.
Kasların Gevşemesi
Yaklaşık 10–20 saniye süren bu hareket dizisi, kasların gevşemesiyle son bulur ve kollar tekrar yatağa düşer.
Zaman zaman bacaklarda küçük seğirmeler, parmaklarda titremeler gibi ek hareketler de eşlik edebilir.
Bu görüntü, bilmeyen biri için “acaba canlandı mı?” düşüncesi yaratabilir; oysa tamamen omurilikteki kısa süreli sinirsel boşalmadan ibarettir.
Lazarus Refleksine Ne Sebep Olur?
Beynin Baskısının Kalkması
Beyin ölümü sonrası omurilikteki motor nöronlar üzerindeki fren mekanizması ortadan kalkar. Bu da en ufak uyarının bile aşırı tepkiye dönüşmesine yol açar.
Ventilatörden Ayrılma Anı
Bazı hastalarda refleks, yaşam destek cihazının kapatıldığı anda ortaya çıkar. Göğüs içi basıncın düşmesi, oksijen seviyesindeki değişim ve ani fizyolojik dalgalanmalar, omurilikteki sinir hücrelerini tetikler.
İyon Dengesinin Bozulması
Beyin ölümü sonrası omurilik hücreleri metabolik stres altındadır. İyon kanallarının düzensizleşmesi, sinir hücrelerinin kendiliğinden ateşlenmesine yol açabilir.
Lazarus Refleksi ile Lazarus Sendromu Arasındaki Fark Nedir?
İki kavram sık sık karıştırılır ancak tamamen farklıdır:
Lazarus Refleksi
- Beyin ölümü kesinleşmiş hastada olur.
- Sadece omurilik kaynaklı bir harekettir.
- Dolaşım, solunum ve bilinç geri dönmez.
- Hayatın geri gelmesiyle hiçbir ilgisi yoktur.
Lazarus Sendromu (Otoreanimasyon)
- Çok nadir görülen bir durumdur.
- CPR sonrası başarısız sayılan bir hastada kalbin kendiliğinden yeniden çalışmasıdır.
- Gerçek bir “canlanma” olayıdır.
- Sebebi çoğu zaman gecikmiş ilaç etkisi veya göğüs içi basıncının aniden normale dönmesidir.
Bu iki olayın isimleri birbirine benzese de tıbbi olarak hiçbir bağlantıları yoktur.
Lazarus Refleksi Hastanın Ölüm Kararını Etkiler mi?
Hayır. Uluslararası tıbbi standartlara göre beyin ölümü, ölümün yasal tanımıdır. Bu refleksin görülmesi:
- Bilincin geri döndüğü,
- Hastanın canlandığı,
- Ağrı hissettiği
anlamına gelmez.
Sağlık çalışanlarının aileleri bu konuda önceden bilgilendirmesi büyük önem taşır. Çünkü hareketi gören aile bireyleri yanlış umutlara kapılabilir.
Lazarus Refleksi Gösteren Bir Hasta Yeniden Hayata Döner mi?
Hayır. Bu refleks, hayatın geri döndüğünün değil, omuriliğin son sinyallerinden birinin işaretidir. Kalbin veya solunumun yeniden başlaması mümkün değildir.
Canlanma ihtimali yalnızca “Lazarus sendromunda” vardır ve o durum da refleksle karıştırılmamalıdır.
