Osmanlı tahtına uzanan yalnız bir çocukluk
II. Abdülhamid, Osmanlı tahtına çıkmadan önce zor bir çocukluk geçirdi. Babası Sultan Abdülmecid ve annesi Tîrimüjgân Kadınefendi’ydi.
Annesini küçük yaşta kaybettiğinden, Piristû Kadınefendi tarafından büyütüldü.
Babasının ona mesafeli yaklaşması ve saray çevresinde taht için en az şans verilen şehzadelerden biri olarak görülmesi, onu yalnızlığa itti.
Ancak bu durum, iç gözlem yapmasını ve politik zekâsını geliştirmesini sağladı.
Eğitim ve karakterinin şekillenmesi
Abdülhamid, oldukça geniş kapsamlı bir eğitim aldı. Osmanlı tarihi, İslam ilimleri ve Türkçe’nin yanı sıra, Fransızca, Farsça ve Arapça öğrendi.
Ayrıca müziğe olan ilgisiyle İtalyan hocalardan ders aldı. Amcası Sultan Abdülaziz’in ona sağladığı serbest ortam, dünyayı tanımasını ve siyasi bir vizyon geliştirmesini sağladı.
Avrupa ve Mısır gezileri, onun dünya politikasını yakından takip eden bir lider olmasına katkıda bulundu.
Osmanlı tahtına geçişi ve devletin içinde bulunduğu kriz
1876 yılında Osmanlı tahtına oturan II. Abdülhamid, devleti adeta bir yangın yerinde devraldı.
Balkan isyanları, Sırbistan ve Karadağ ile süregelen savaşlar, ekonomik çöküntü ve Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emelleri, onun dönemini büyük bir mücadeleye çevirdi.
Bu yüzden, tahta geçer geçmez anayasal bir yönetimi başlatmak için çalışmalara başladı.
Osmanlı’nın Çöküşüne Karşı Direniş
Sultan Abdülhamit, 1876 yılında Osmanlı tahtına çıktığında, devlet ekonomik ve siyasi olarak zor durumdaydı. İç ve dış tehditlerin arttığı bir dönemde Osmanlı’yı 33 yıl boyunca ayakta tutmayı başardı.
Onun en büyük başarısı, diplomasi ve zekâ ile devleti büyük bir felaketten korumasıydı.
Meşrutiyetin ilanı ve büyük hayal kırıklığı
1876’da Osmanlı’nın ilk anayasası olan Kanûn-ı Esâsî’yi ilan etti ve meclisi açtı. Ancak, Osmanlı Devleti’nin iç yapısındaki zayıflık ve dış baskılar, meşrutiyet yönetiminin sağlıklı işlemesine izin vermedi.
Parlamento, farklı etnik ve dini grupların çıkar mücadelelerine sahne oldu. Meclis içinde milliyetçi isteklerin ön plana çıkması, Osmanlı'nın bütünlüğüne yönelik büyük bir tehdit oluşturdu.
93 Harbi ve Osmanlı’nın Zor Günleri
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı için büyük bir yıkım oldu. İngiltere’nin desteğini alacağını sanan dönemin hükümeti, Ruslara savaş açtı.
Ancak Osmanlı beklediği yardımı alamadı ve Ruslar, Yeşilköy’e kadar ilerledi. Bu savaşın sonucunda, Balkanlardaki birçok Osmanlı toprağı kaybedildi.
Rus Savaşı ve meclisin feshi
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, II. Abdülhamid’in büyük bir sınavı oldu. Osmanlı ordusunun ağır kayıplar vermesi, İstanbul’a göç eden yüz binlerce Müslüman-Türk muhacir ve mali çöküntü, padişahın ülkeyi yeniden şekillendirmesi gerektiğini gösterdi.
Meclis içinde alınan kararların yetersizliği ve devletin bekasını tehlikeye atan tartışmalar nedeniyle, II. Abdülhamid 1878 yılında meclisi süresiz kapattı ve yönetimi tek başına üstlendi.
Diplomaside ince denge siyaseti
Sultan Abdülhamid, Osmanlı’nın Avrupa’daki büyük güçler arasında sıkıştığını biliyordu. Bu yüzden “denge politikası” izleyerek Osmanlı topraklarını mümkün olduğunca korumaya çalıştı.
Almanya ile yakın ilişkiler geliştirerek, İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı üzerindeki baskılarını dengelemeye çalıştı.
Aynı zamanda, hilafet gücünü kullanarak İslam dünyasında Osmanlı’nın liderliğini sağlamlaştırmaya çalıştı.
Panislâmizm politikası ve Hicaz Demiryolu
II. Abdülhamid’in en önemli projelerinden biri, İslam dünyasında Osmanlı’nın liderliğini güçlendirmekti.
Batılı devletlerin Müslüman toplumlar üzerindeki etkisini azaltmak amacıyla Panislâmizm politikası yürüttü. Hicaz Demiryolu gibi büyük projelerle Arap dünyasına Osmanlı’nın varlığını hissettirdi.
İç politikada merkezi otorite
II. Abdülhamid, Osmanlı’nın çöküşünü engellemek adına merkezi otoriteyi artırdı.
Güçlü bir istihbarat sistemi kurarak, Osmanlı topraklarında çıkan her türlü ihaneti ve dış güçlerin etkisinde olan muhalefeti kontrol etmeye çalıştı.
Eğitim ve Altyapı Reformları
Sultan II. Abdülhamit, Osmanlı Devleti’nin eğitim ve sağlık alanında gelişmesi için büyük projeler hayata geçirdi.
Güzel Sanatlar Akademisi, Ticaret ve Ziraat Okulları, meslek liseleri, dilsiz ve kör okulları açarak eğitim alanında büyük yatırımlar yaptı. İstanbul’a içme suyu getirdi, yolları ve demiryollarını genişletti.
Siyasi Zekâsı ve Diplomasi Yeteneği
Sultan II. Abdülhamit, dış politikada büyük bir denge unsuru oldu. İngiltere ve Rusya gibi büyük güçler arasında Osmanlı’yı koruyarak, devletin daha fazla toprak kaybetmesini önledi.
Filistin topraklarını Yahudilere satmayı reddederek, Siyonist hareketin Osmanlı topraklarında güç kazanmasını engelledi.
II. Meşrutiyet ve tahtan indirilmesi
1908’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskıları sonucu II. Meşrutiyet ilan edildi. Ancak bu süreç, Osmanlı’nın dağılmasını engellemek yerine hızlandırdı.
Balkan savaşları ve içerideki siyasi kargaşalar, II. Abdülhamid’i tahtan indirilme sürecine götürdü.
1909 yılında 31 Mart Vakası bahane edilerek İttihat ve Terakki’nin kontrolündeki Hareket Ordusu tarafından tahttan indirildi ve Selanik’e sürgüne gönderildi.
Son yılları ve Osmanlı’ya dair son sözleri
1912 yılında Balkan Savaşları’nın başlaması üzerine İstanbul’a geri getirilen Abdülhamid, Beylerbeyi Sarayı’nda hayatının son yıllarını geçirdi.
I. Dünya Savaşı sırasında kendisine danışılmak istendiğinde, Osmanlı’nın savaşa girmesinin büyük bir hata olduğunu ve bunun devleti yıkıma götüreceğini söyledi.
10 Şubat 1918’de vefat eden Sultan II. Abdülhamid, Osmanlı’nın son güçlü padişahı olarak tarihe geçti.
Onun yönetimi, büyük siyasi hamlelerle Osmanlı’nın ömrünü uzatsa da, şartlar gereği ortaya koyduğu sert yönetimi ve otoriter politikaları tartışma konusu olmaya devam etti.
Osmanlı ailesinin bütün özelliklerini taşımaktaydı
TDV İslam Ansiklopedisi Abdülhamit maddesi şu ifadelerle sona erer:
"Sultan Abdülhamid, Osmanlı ailesinin bütün özelliklerini taşımaktaydı. İri burunlu, parlak ve iri gözlü idi. Soğukkanlı fakat vehimli bir mizaca sahipti. Yürürken ve otururken biraz öne doğru meylederdi.
Titrek fakat kalın bir sesi vardı; çok dinler, az konuşurdu. Kendisiyle konuşanlara saygı telkin eder, herkese karşı nazik davranırdı. Hoşlanmadığı kimselere bile güler yüz gösterir ve sevmediğini belli etmezdi. Karşısındakinin duygu ve düşüncelerini sezmekte mahirdi.
Herkesin gönlünü almasını iyi bilirdi. Fevkalâde bir zekâya ve hâfızaya sahipti. Bir kere gördüğü veya sesini işittiği kimseyi asla unutmazdı.
İradesi kuvvetli, fikir ve kararlarında istiklâl sahibi, tehlike karşısında metanetli idi. Anne ve babasının veremden ölmüş olmaları, onu genç yaşından itibaren temkinli yaşamaya sevketmişti. İçki içmez, her türlü sefahatten uzak durur, sade bir hayat yaşardı.
Ölünceye kadar her sabah ılık su ile duş yapmayı alışkanlık haline getirmişti. Jimnastiğe meraklı olup kılıç ve tabanca kullanmakta mahir idi. Batı müziğinden, opera ve tiyatrodan hoşlanırdı. Çalışmayı sever ve düzenli bir program uygulardı.
Devlet işlerini her şeyin üstünde tutar ve önemli haberler alındığında uykusundan dahi uyandırılmasını isterdi. Devlet işlerinde değişik karakterdeki kimselerden faydalanmayı iyi bilir ve onlara mizaçlarına uygun hizmetler verirdi.
Önemli devlet meselelerinde karar vermeden önce değişik fikirdeki devlet adamlarının görüşlerini alır, hatta bazan zıt görüşlü kimseleri huzurunda münakaşa ettirir, daha sonra kesin kararını verirdi. Sorumluluk taşıyan kararlarda konuyu meclise havale eder ve kararın oradan çıkmasını sağlardı.
Sultan Abdülhamid halifelik makamına yakışır iffet, haysiyet, vakar ve namus timsali bir kimse idi. Dindardı, hayır yapmasını severdi. Kan dökülmesinden asla hoşlanmazdı.
Otuz üç yıllık saltanatı süresince imzaladığı ölüm fermanlarının sayısı birkaç taneyi geçmez. Kimsenin rızkına mani olmak istemez, yurt dışına kaçan veya sürgüne gönderilen siyasî muhaliflerine dahi maaş bağlatırdı.
Sultan II. Abdülhamid Döneminde Yapılan Önemli Çalışmalar
Eğitim ve Kültürel Alandaki Yenilikler
- Mülkiye (Siyasal Bilgiler) Fakültesi fakülte düzeyine getirildi.
- Hukuk Fakültesi açıldı.
- Güzel Sanatlar Fakültesi kuruldu.
- Ticaret Fakültesi açıldı.
- Yüksek Mühendislik Fakültesi kuruldu.
- Dârülmuallimât (Kız Öğretmen Okulu) açıldı.
- Halkalı Ziraat ve Veterinerlik Fakülteleri kuruldu.
- Maden Fakültesi açıldı.
- Şam Tıp Fakültesi açıldı.
- Haydarpaşa Askeri Tıp Fakültesi kuruldu.
- Dünyanın ilk dişçilik okulu açıldı.
- Paris’te İslam Külliyesi kuruldu.
- Pekin’de Hamidiye Üniversitesi (Dar’ul Ulum’il Hamidiye) kuruldu.
İdari ve Sosyal Reformlar
- Memurlara sicil tutulmaya başlandı.
- Muhasebat Divanı (Sayıştay) kuruldu.
- Osmanlı Sigorta Şirketi faaliyete geçti.
- Emekli Sandığı kuruldu.
- Darülaceze (Kimsesizler Yurdu) hizmete girdi.
- Toplu sünnet merasimleri başlatıldı, sünnet olan çocuklara çeyrek altın hediye edildi.
- Borç yüzünden hapse düşenlerin kurtarılması için kendi birikimlerinden yardımda bulundu.
- Her yıl 30 bin saksı çiçek ekilmesini sağladı.
Sanayi ve Ekonomi Alanındaki Gelişmeler
- Ziraat Bankası kuruldu.
- Bursa’da İpekhane açıldı.
- Kağıt Fabrikası kuruldu.
- Mum Fabrikası kuruldu.
Ulaşım ve Altyapı Çalışmaları
- Terkos Suyu hizmete girdi.
- Kadıköy Su Tesisatı tamamlandı.
- Hamidiye Suyu hizmete sunuldu.
- Beyrut’ta liman ve rıhtım inşa edildi.
- Sakız Adası’nda liman ve rıhtım inşa edildi.
- Selanik’te liman ve rıhtım yapıldı.
- Haydarpaşa Limanı ve rıhtımı inşa edildi.
- Galata Rıhtımı tamamlandı.
- Sirkeci Garı yapıldı.
- Haydarpaşa Garı hizmete açıldı.
- Şişli Etfal Hastanesi kuruldu.
- Şam’da elektrikli tramvay hizmete girdi.
Demiryolu Çalışmaları
- Bursa Demiryolu hizmete açıldı.
- Kudüs Demiryolu hizmete başladı.
- Ankara Demiryolu yapıldı.
- Selanik-Manastır Demiryolu tamamlandı.
- Şam Demiryolu hizmete girdi.
- Eskişehir-Kütahya Demiryolu açıldı.
- Beyrut Demiryolu tamamlandı.
- Afyon-Konya Demiryolu hizmete başladı.
- İstanbul-Selanik Demiryolu yapıldı.
- Tuna Nehri Demirkapı Kanalı açıldı.
- Şam-Halep Demiryolu inşa edildi.
- Hama Demiryolu yapıldı.
- Konya Ereğlisi Demiryolu hizmete girdi.
- Hicaz Demiryolu tamamlandı. (İstanbul’dan kalkan tren 3 gün sonra Medine’ye ulaştı)
İletişim ve Haberleşme
- Hicaz Telgraf Hattı kuruldu.
- Basra-Hindistan Telgraf Hattı Beyoğlu’na bağlandı.
- Medine Telgraf Hattı tamamlandı.
- Trablus-Bingazi Telgraf Hattı yapıldı.
- Trablus Telsiz İstasyonu kuruldu.
- Bütün yurtta telsiz istasyonları faaliyete geçti.
İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!
Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!
Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!
Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!
