Şaşılık Nedir Nasıl Anlaşılır?
Şaşılık, gözlerin paralel bakış pozisyonunun bozulmasıyla ortaya çıkan bir göz kası problemidir. Normalde iki göz, bir nesneye odaklandığında aynı yöne bakar. Ancak şaşılık durumunda gözlerden biri düz bakarken diğeri içe, dışa, yukarı ya da aşağı kayar. Bu durum doğrudan fark edilebildiği gibi bazı kişilerde sadece yorgunluk ya da dikkat dağınıklığında ortaya çıkabilir.
Çocuklarda, bebeklikten itibaren görülebilirken; yetişkinlerde de sonradan gelişen şaşılık vakaları mevcuttur. Peki bu duruma neler sebep olur?
Şaşılık Hangi Nedenlerle Ortaya Çıkar?
Şaşılığın oluşmasında birden fazla etken rol oynayabilir. Bunlar hem doğuştan gelen hem de sonradan gelişen nedenler olabilir:
- Genetik yatkınlık: Ailede şaşılık varsa çocukta görülme riski artar.
- Doğum travması: Zor doğumlar ya da erken doğum, göz kaslarının gelişimini etkileyebilir.
- Görme kusurları: Özellikle yüksek hipermetropi (uzağı net görüp yakını bulanık görme) olan çocuklarda, odaklanma sırasında göz kaymaları görülebilir.
- Sinir felçleri: Göz kaslarını kontrol eden sinirlerdeki bozukluklar şaşılığa yol açabilir.
- Beyin tümörleri veya travmalar: Nadir de olsa merkezi sinir sistemini etkileyen hastalıklar sonucunda şaşılık ortaya çıkabilir.
- Katarakt gibi göz içi hastalıkları: Özellikle çocuklarda görme engeli oluşturursa göz tembelliğine ve şaşılığa neden olabilir.
- Kas ya da sinir hasarı: Başta geçirilen kaza, beyin travması ya da enfeksiyonlar bu durumu tetikleyebilir.
Hangi Yaşta Ortaya Çıkabilir?
Şaşılık genellikle çocuklukta ortaya çıkar. Doğuştan olabileceği gibi 6 ay ila 5 yaş arasında fark edilmesi yaygındır. Ancak yetişkinlerde de görülebilir. Özellikle şu durumlarda:
- Beyin felci (inme) sonrası,
- Travma ve kaza sonrası,
- Tiroide bağlı göz kası problemleri,
- Diyabete ya da yüksek tansiyona bağlı sinir hasarlarında.
Yani şaşılık sadece çocukluk çağı problemi değildir, ileri yaşta da ortaya çıkabilir.
Şaşılık Geçici Olabilir Mi?
Evet, bazı şaşılık türleri geçici olabilir. Özellikle yüksek ateş sonrası çocuklarda oluşan kaymalar ya da yorgunluğa bağlı geçici şaşılıklar birkaç gün içinde kendiliğinden düzelebilir. Ancak bu tip belirtiler tekrar ediyorsa mutlaka bir göz hekimine başvurulmalıdır.
Ayrıca, görme kusurlarına bağlı şaşılıklar gözlükle kontrol altına alınabilir. Gözlük takıldığında gözler normale dönebiliyorsa bu “akomodatif şaşılık” olarak adlandırılır ve tamamen düzeltilebilir.
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Şaşılık tedavisi kişiye ve yaşa göre değişiklik gösterir. Erken tanı büyük önem taşır. Tedavi seçenekleri şunlardır:
- Gözlük: Hipermetropik gözlükler, özellikle çocuklardaki kaymaları önleyebilir.
- Kapama tedavisi: Göz tembelliği olan çocuklarda sağlam göz kapatılarak tembel gözün çalışması sağlanır.
- Ortoptik egzersizler: Göz kaslarını güçlendirmeye yönelik hareketler uygulanabilir.
- Prizma camlar: Hafif kaymalarda görüntü düzeltmesi sağlar.
- Botoks enjeksiyonu: Bazı şaşılık tiplerinde kaslara botulinum toksini uygulanarak geçici düzelme sağlanabilir.
- Cerrahi müdahale: Göz kaslarına uygulanan cerrahi ile kalıcı çözüm sağlanabilir. Bu operasyonlar genellikle kısa sürelidir ve hastanede yatış gerektirmez.
Erken yaşta yapılan tedaviler, göz tembelliğini de önleyerek daha başarılı sonuçlar verir. Yetişkinlerde ise tedavi görsel kaliteyi artırsa da tam düzelme şansı çocuklara göre daha düşüktür.
Şaşılık Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Şaşılık tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlara yol açabilir:
- Göz tembelliği: Beyin, kayan gözden gelen görüntüyü baskılayarak görme kaybına neden olabilir.
- Üç boyutlu görme kaybı: Derinlik algısı bozulur.
- Görsel yorgunluk: Sürekli çift görme ya da odaklanamama baş ağrısı ve yorgunluk yapabilir.
- Psikolojik etkiler: Özellikle çocukluk döneminde arkadaş çevresi ve okul ortamında özgüven sorunlarına neden olabilir.
Bu yüzden erken tanı ve düzenli takip, şaşılıkta hayati önem taşır.
Hangi Bölümden Randevu Alınmalı?
Şaşılık şüphesi olan kişiler, devlet hastaneleri ya da üniversite hastanelerinde “Göz Hastalıkları” (Oftalmoloji) bölümüne başvurmalıdır. Gerekli görülürse pediatrik oftalmoloji, nöro-oftalmoloji gibi alt birimlere yönlendirme yapılabilir.
Randevular MHRS (Merkezi Hekim Randevu Sistemi) ya da 182 numaralı hat üzerinden alınabilir.
Gözde Şaşılık Geçer Mi?
Evet, gözde şaşılık tedavi ile büyük oranda geçebilir. Özellikle erken yaşta fark edilip tedaviye başlanan çocuklarda başarı oranı yüksektir. Yetişkinlerde ise sebebe bağlı olarak cerrahi ya da farklı yöntemlerle belirgin iyileşme sağlanabilir. Ancak ileri yaşlarda başlayan ve sinirsel kaynaklı şaşılıklar, zaman zaman kalıcı olabilir.
Önemli olan, ilk belirtiler fark edildiğinde zaman kaybetmeden bir uzmana başvurmak ve düzenli takipleri aksatmamaktır. Böylece hem görsel işlev korunur hem de sosyal yaşamda olası zorlukların önüne geçilir.
