Zuhr-i âhir, yani son öğle namazı, modern İslam coğrafyasının kalabalık şehirlerinde birden fazla mescitte kılınan cuma namazlarına bir çözüm olarak ortaya çıktı. Bu ek namaz uygulaması, geleneksel İslam bilgileri ve günümüz şehir yaşantısı arasında bir köprü kuruyor. Peki, bu namazı kılmak gerekli mi ve hangi durumlarda tavsiye ediliyor?
Neden Zuhr-i Âhir Kılınır?
Zuhr-i âhir, son öğle namazı demektir.
Bazı İslâm bilginleri, bir yerleşim yerinde birden fazla mescitte cuma namazı kılındığında ilk kılınan cumanın dışındakilerin sahih olmama ihtimaline binaen, ihtiyaten o günkü öğle namazının kılınmasını önermişlerdir.
Zuhr-i âhir, İslâm coğrafyasının genişlemesi ve şehirlerde nüfusun kalabalıklaşması sonucu, cuma namazının, Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde olduğu gibi bir şehirde bir tek camide kılınmasının mümkün olmaması, birden fazla camide cuma namazının kılınması zorunluluğunun ortaya çıkması ile gündeme gelmiş bir namazdır.
Zuhr-i âhir adıyla kılınan bu namaz, cuma namazına dâhil değildir. Hz. Peygamber’den ve ilk dönemlerden gelen rivâyetler arasında bu isimle kılınmış bir namaz yoktur.
Geleneksel Kaynaklarda Zuhr-i Âhir
Zuhr-i âhir namazının Hz. Peygamber’den ve ilk dönemlerden gelen rivayetlerde yer almaması, onun tarihsel ve coğrafi koşullara bağlı olarak gelişen bir uygulama olduğunu gösteriyor. Bazı İslâm bilginleri, şüpheye düşmemek adına bu namazı önermişlerdir.
Bu namazın Gerekçesi; birden fazla camide kılınan cuma namazlarından ilk önce kılınanın geçerli olacağı, diğer camilerde kılınan namazın ise geçersiz olabileceği varsayımıdır.
Zuhr-i âhir yani “vaktine ulaşılıp da eda edilemeyen son öğle namazı” niyeti ile dört rek'atlık bir namaz kılınması bazı âlimlerce uygun görülmüştür.
Bu fetvayı veren kaynakalr şunlardır:İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, 2/145-147; Karâfî, ez-Zehîra, 2/354-355; İbn Kudâme, el-Muğnî, 2/248; Şirbînî, Muğnî’l-muhtâc, 1/544-545
Çağdaş Şehirlerde Cuma Namazı Pratiği
Cuma namazının tek camide kılınması ideal olsa da, kalabalık şehirlerde bunun yerine getirilmesi mümkün olmamaktadır. Hanefî ve Şâfiî gibi mezhepler, birden fazla camide cuma namazının kılınabileceğini kabul etmişler ve bu da zuhr-i âhir uygulamasını etkilemiştir.
Hanefî mezhebinde fetvaya esas olan görüşe göre, herhangi bir kayıt olmaksızın bir şehirde birden çok camide cuma namazı kılınabilir (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, 2/145-146)
Alimlerimizin çoğuna göre: Cuma namazı kılanların ayrıca zuhr-i âhir (son öğle namazı) kılmaları gerekmez. Kılınması zorunlu değildir. Kılanlar nafile namaz kılmış olurlar.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
