Bir Kimse Hayattayken Malını Hayır Kurumuna Bağışlarsa, Çocukları Bu Bağışı İptal Ettirebilir mi?

Bir kişinin yaşarken malını herhangi bir karşılık beklemeden bir hayır kurumuna bağışlaması, İslam hukukunda “hibe” olarak adlandırılır.

Hibe, iki tarafın karşılıklı rızasıyla gerçekleşen ve bağışlanan malın teslimiyle tamamlanan bir akittir. Bu akit geçerli olduğunda, bağışlanan mal artık bağış alanın mülkiyetine geçer.

Hibenin geçerli olması için şartlar

Fıkıh kaynaklarına göre bir hibenin geçerli sayılabilmesi için, bağışlanan malın bağış anında mevcut olması, belirli ve bilinir bir mal olması, bağış yapan kişiye ait olması ve tarafların rızasının bulunması gerekir. (İbn Rüşd, Bidâyetü’l-müctehid, 4/112; Merğînânî, el-Hidâye, 3/222)

2025 Cemaziyelahir Ayı Ne Zaman Başlıyor ve Bitiyor? Cemaziyelahir Ayının Faziletleri ve İbadetleri Nedir?

İçeriği Görüntüle

Hibe tamamlandıktan sonra geri dönmek caiz değildir

Hibe akdi usulüne uygun olarak yapılıp, bağışlanan mal teslim edildikten sonra bu hibeden dönmek dinen hoş karşılanmamıştır.

Hz. Peygamber (s.a.s.) bu tür bir davranışı kınamış ve hibe verdikten sonra geri alan kişiyi “kusmuğunu geri yutan kimseye” benzetmiştir. (Buhârî, Hibe, 14 [2589]; Müslim, Hibât, 5-8 [1622])

“Bağışından dönen kimse, tıpkı kusmuğunu geri yutan kimse gibidir.” (Buhârî, Hibe, 14)

Hanefî mezhebine göre istisnai durumlar

Hanefî mezhebine göre, bağışlayan kişi bazı şartlarda, bağış alanın rızası veya mahkeme kararıyla hibeden dönebilir.

Ancak bu hak yalnızca bağışı yapan kişiye aittir; onun ölümünden sonra mirasçılar bu hakkı kullanamaz. (Merğînânî, el-Hidâye, 3/227)

Din İşleri Yüksek Kurulu’nun kararı

Din İşleri Yüksek Kurulu’nun 12 Temmuz 2017 tarihli açıklamasına göre, bir kimse hayatta iken mülkünü bir hayır kurumuna bağışlamış ve bağış işlemi tamamlanmışsa, ölümünden sonra çocuklarının bu bağışı iptal etme hakkı bulunmamaktadır.

Bu durumda mal artık hayır kurumunun mülkiyetine geçmiştir ve miras kapsamına dahil edilemez.

Hayatta İken Yapılan Bağışın (Hibenin) Ölümden Sonra İptali

1. İslam Hukuku (Fıkıh) Açısından Bağışlama (Hibe) ve İptal

1. Hibe (Bağışlama) Tanımı ve Kurulması:

   • Hibe, karşılık şart koşulmaksızın bir malın hayatta iken başkasına temlik edilmesidir.

   • Hibe, iki taraflı bir sözleşme (akit) olup, tarafların irade beyanı ile kurulur ve hibe edilen malın teslim-tesellümü (teslim alınıp verilmesi) ile tamamlanır.

2. Hibenin Geçerlilik Şartları:

   • Bağışlama anında akit konusu malın mevcut, malum ve belirli olması.

   • Bağışlanan malın bağışlayana ait olması.

   • Tarafların bu hususta rızalarının bulunması şarttır.

3. Hibe Akdinden Dönme Kuralı:

   • Usulüne uygun olarak yapılan ve teslimi tamamlanan hibe akdinden bağışlayanın geri dönmesi kural olarak caiz değildir. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bu durumu kınamıştır.

   • Ancak Hanefî mezhebine göre, bağışı kabul eden kişinin rızası veya hâkim kararı ile hibeden dönülebilir.

4. Mirasçıların İptal Hakkı:

   • Bağışlayan, hayatta iken yapmış olduğu hibeden geri dönme hakkına (rücu hakkı) sahip olsa da, bu hakkı şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan, onun ölümünden sonra çocuklarının bu hibeyi kendiliklerinden iptal etme hakları yoktur.

2. Türk Hukuku (TBK ve TMK) Açısından Bağışlama ve İptal/Tenkis

Türk hukukunda, hayattayken yapılan bağışlara karşı mirasçıların başvurabileceği temel hukuki yollar, duruma göre Bağışlamadan Dönme, Tenkis Davası ve Muris Muvazaası (Mirastan Mal Kaçırma) davasıdır.

A. Bağışlamadan Dönme (Geri Alma) Hakkı (Türk Borçlar Kanunu)

1. Bağışlayanın Sağlığında Dönme Hakkı:

   • Bağışlayan, Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 295’te sayılan haklı sebeplerin varlığı hâlinde, bağışlamayı geri alabilir. Bu sebepler başlıca şunlardır:

     • Bağışlanan, bağışlayana veya yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse.

     • Bağışlanan, bağışlayana veya ailesinden bir kimseye karşı kanundan doğan yükümlülüklerine önemli ölçüde aykırı davranmışsa.

     • Bağışlanan, yüklemeli bağışlamada haklı bir sebep olmaksızın yüklemeyi yerine getirmemişse.

2. Bağışlayanın Ölümünden Sonra Mirasçıların Dönme Hakkı:

   • Kural olarak, bağıştan dönme hakkı (rücu hakkı) bağışlayanın ölümüyle mirasçılara geçmez ve şahsa sıkı sıkıya bağlıdır. (Yargıtay kararları da bu yöndedir.)

   • Ancak TBK m. 297 uyarınca, bazı istisnai ve ağır durumların varlığı halinde mirasçılar bu hakkı kullanabilirler:

     • Bağışlayan, sağlığında geri alma sebebini öğrenememişse, mirasçıları, ölümünden başlayarak bir yıl içinde bağışlamayı geri alma hakkını kullanabilirler.

     • Bağışlanan, bağışlayanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldürürse veya onun geri alma hakkını kullanmasını engellerse, mirasçıları bağışlamayı geri alabilirler.

B. Tenkis Davası (Saklı Payın Korunması) (Türk Medeni Kanunu)

1. Saklı Payın İhlali:

   • Mirasbırakan (muris), hayattayken yaptığı bağışlarla yasal mirasçıların saklı paylarını (mirasın kanunen belli bir kısmını) ihlal etmişse, saklı paylı mirasçılar (altsoy, eş ve ana-baba) Tenkis Davası açarak, bu bağışın saklı paylarını aşan kısmının miras paylarına iadesini talep edebilirler.

2. Tenkise Tabi Bağışlar:

   • Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 565'e göre, hayır kurumuna yapılan bir bağışın tenkise tabi olabilmesi için, kural olarak, mirasbırakanın ölümünden önceki bir yıl içinde yapılmış olması gerekir (âdet üzere verilen hediyeler hariç).

   • Ancak, mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlar veya saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan tüm kazandırmalar da süreye bakılmaksızın tenkise tabidir.

3. Süreler:

   • Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde mirasın açılması (mirasbırakanın ölümü) tarihinden başlayarak on yıl geçmekle düşer.

C. Muris Muvazaası Davası (Mirastan Mal Kaçırma)

1. Temlikin Gerçek Niteliği:

   • Mirasbırakanın (murisin) hayattayken yaptığı temlik (mal devri) işlemi, görünüşte bir bağış (veya satış/bakım sözleşmesi) gibi yapılmış olsa da, asıl amacının mirasçıları miras hakkından yoksun bırakmak olduğu anlaşılırsa (yani yapılan işlemde muvazaa varsa), mirasçılar bu işlemin geçersizliğinin tespiti için dava açabilirler. Bu, uygulamada "Mirastan Mal Kaçırma" davası olarak da bilinir.

2. İptal Talebi:

   • Muvazaa ispatlanırsa, görünüşteki bağışlama sözleşmesi geçersiz sayılır ve bağışlanan mal terekeye (miras mallarına) geri döner. Bu durumda mirasçılar, bağışın tamamının iptalini talep edebilirler. ATB

İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!

Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!

Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!

Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!