Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılına ait su ürünleri verileri, balıkçılık sektöründe dikkat çeken değişimleri ortaya koydu. Verilere göre, ülkemizdeki toplam su ürünleri üretimi 2024’te bir önceki yıla göre %7,6 oranında azalarak 933 bin 194 tona düştü. Bu düşüşte en büyük etkenin avcılık faaliyetlerindeki gerileme olduğu görülüyor. Denizlerden elde edilen ürün miktarında yaşanan düşüş, hem doğanın hem de sektörün geldiği noktayı gözler önüne serdi.
Toplam Üretimde Yetiştiricilik Açık Ara Önde
Toplam üretimin %61,8’i yetiştiricilikle yani kontrollü şartlarda, çiftlik balıkçılığı yöntemiyle sağlandı. Bu oran, denizlerden ve iç sulardan yapılan geleneksel avcılığa göre çok daha yüksek. 2024 yılı itibarıyla 577 bin 124 tonluk üretim yetiştiricilik yoluyla elde edildi. Bu üretimin 405 bin 742 tonu denizlerde yapılırken, 171 bin 382 tonu iç sularda gerçekleşti.
Yetiştiricilikte öne çıkan türler ise dikkat çekici. İç sularda en çok yetiştirilen balık türü 170 bin 905 tonla alabalık olurken, denizlerde 165 bin 55 tonla levrek ve onu 155 bin 279 tonla çipura takip etti. Bu üç tür, yetiştiricilik sektörünün lokomotif ürünleri olmaya devam etti.
Avcılıkta Düşüş Alarm Veriyor
TÜİK verilerine göre, 2024’te avcılıkla yapılan su ürünleri üretimi bir önceki yıla göre %21,6 oranında azaldı. Toplam avcılık miktarı 356 bin 70 ton olarak gerçekleşti. Özellikle denizlerden yapılan avcılıktaki %23,3’lük düşüş dikkat çekti. İç sulardaki avcılıkta ise %0,2 gibi sınırlı bir artış yaşandı. Bu durum, iç sularda avlanmanın neredeyse yerinde saydığına işaret ediyor.
Uzmanlara göre, denizlerdeki avcılığın azalmasında iklim değişikliği, kirlilik, avlanma yasaklarına uyulmaması, aşırı avlanma ve kıyı ekosistemlerinin bozulması gibi faktörler etkili oluyor.
Hamsi Yine Zirvede Ama Miktar Azaldı
2024 yılı itibarıyla en çok avlanan deniz balığı hamsi oldu. Ancak geçmiş yıllara kıyasla miktar göze çarpan bir düşüş gösterdi. 2024’te toplamda 153 bin 175 ton hamsi avlandı. Bu miktar hâlâ en yüksek olsa da, önceki yıllardaki rakamlara göre daha düşük seviyede. Hamsiyi 49 bin 278 tonla palamut ve 17 bin 818 tonla sardalya takip etti.
Hamsi, Karadeniz kıyılarında yaşayanlar için hem ekonomik hem de kültürel bir değer taşıyor. Bu nedenle av miktarındaki düşüş sadece üretim açısından değil, halkın sofraları için de önemli.
Neden Bu Kadar Fark Var?
Veriler incelendiğinde yetiştiricilikle yapılan üretimin neredeyse iki kat daha fazla olduğu göze çarpıyor. Bu farkın nedenleri arasında şunlar yer alıyor:
- Yetiştiricilik daha kontrollü ve planlı yapılıyor.
- Doğal stoklara zarar verilmeden sürdürülebilir üretim sağlanabiliyor.
- İklim ve çevre şartlarından daha az etkileniyor.
- Av yasakları ve mevsimsel kısıtlamalara bağlı değil.
- Pazar talebine göre üretim planlanabiliyor.
Buna karşılık avcılık yöntemi ise doğrudan doğaya bağımlı. Denizlerdeki balık stokları, çevresel değişiklikler ve insan kaynaklı kirlilikten etkileniyor.
İç Su Ürünleri Avcılığı Neden Yerinde Sayıyor?
TÜİK verilerine göre, iç su ürünleri avcılığı sadece %0,2 oranında artış gösterdi. Bu durumun başlıca nedenleri arasında göl ve nehirlerdeki kirlilik, su seviyesinin düşmesi, endüstriyel atıklar ve kontrolsüz avcılık yer alıyor. Ayrıca bazı bölgelerde kaçak avcılık da büyük sorun teşkil ediyor.
Su Ürünlerinde Gelecek Ne Gösteriyor?
Veriler, önümüzdeki yıllarda su ürünleri sektörünün daha çok yetiştiriciliğe dayanacağını gösteriyor. Avcılık yoluyla elde edilen ürün miktarının her yıl düşmesi, doğanın artık alarm verdiğini kanıtlıyor. Bu nedenle sektörde sürdürülebilirlik ilkesi daha da önem kazanıyor.
Yetkililer, hem avcılığın kontrollü yapılmasını hem de deniz ekosisteminin korunmasını sağlamak için çeşitli düzenlemeler üzerinde çalışıyor. Ayrıca balık çiftliklerinde kalite, hijyen ve çevre duyarlılığı konularında denetimlerin artırılması hedefleniyor.
Genel Değerlendirme
TÜİK’in 2024 verileri, Türkiye’de balıkçılığın geldiği noktayı net bir şekilde ortaya koyuyor. Doğadan elde edilen su ürünlerinde ciddi bir azalma yaşanırken, yetiştiricilik sistemi ise adeta sektörün ana taşıyıcısı haline geldi. Avcılıkla ilgili sorunların çözülmemesi durumunda, gelecekte tamamen yetiştiriciliğe bağımlı bir üretim yapısına geçilmesi kaçınılmaz görünüyor. Ancak bu geçişin doğru planlanması, hem doğayı hem de tüketiciyi korumak adına büyük önem taşıyor.
