“Sitteisevir” kelimesi Arapça kökenlidir ve iki ayrı kelimenin birleşmesinden oluşur:
- Sitte: Arapçada “altı” anlamına gelir.
- Sevir ya da “Sevîr” ise “dönüş, tur” anlamındadır.
Bu iki kelimenin birleşiminden oluşan “sitte-i sevîr” ifadesi, “altı dönüş”, yani “altı günlük bir periyot” anlamına gelir. Zamanla bu tamlama bitişik yazılarak halk dilinde “sitteisevir” şekline bürünmüştür.
Tarihi Belgelerde Ne Anlama Geliyor?
Osmanlı arşivlerinde “sitte-i sevîr” ifadesi genellikle altı gün süren hastalıklar, salgınlar veya bazı belirli dönemleri tanımlamak için kullanılmıştır. Aynı zamanda eski tıbbi metinlerde de “sitteisevir” kelimesi, vücudun altı gün boyunca yaşadığı dönüşümlü ateşli hastalıklar anlamında karşımıza çıkar.
Örneğin eski hekimler, bazı sıtma türleri için “sitte-i sevîr humması” ifadesini kullanmışlardır. Bu, altı günde bir gelen ateşli nöbet anlamına gelir.
Halk Arasında Kullanımı ve Deyimleşmiş Hali
Halk arasında ise “sitteisevir” kelimesi zamanla zorlu ve döngüsel geçen günler, bir türlü geçmeyen hastalık dönemleri ya da bir haftaya yaklaşan sürece yayılan sıkıntılı hâller için kullanılmıştır. Özellikle yaşlı kuşaklarda hâlâ duyulabilecek bir kullanımdır.
Örnek kullanım:
“Oğlumun geçirdiği hastalık bildiğin sitteisevir gibiydi, altı gün boyunca gece gündüz ateş içindeydi!”
Bu ifade, kelimenin halk arasında ne kadar içselleştirildiğini ve deyimleştiğini göstermektedir.
Bugün Hâlâ Kullanılıyor mu?
Günümüzde bu kelime aktif olarak kullanılmasa da, edebiyat metinlerinde, özellikle klasik Türk şiirinde veya tarihî romanlarda hâlâ karşılaşılabilir. Aynı zamanda nostaljik, Osmanlıca kelimelere ilgi duyan bazı kişiler bu tür kelimeleri bilerek gündelik dilde kullanmaya çalışmaktadır.
Özellikle sosyal medyada “unutulmuş kelimeler” başlığı altında zaman zaman hatırlatılan bu tür terimler, geçmişle bağ kurmak isteyenlerin ilgisini çekmektedir.
Edebî Bir Anlatımla Zamanı Tanımlama
“Sitteisevir”, sadece bir sayı ve zaman dilimini ifade etmekle kalmaz; aynı zamanda bunalımlı, zorlayıcı, döngüsel geçen bir süreci de anlatır. Bu yönüyle edebiyatta da zaman zaman sembolik olarak kullanılmıştır. İnsan ruh hâlinin değişimini, dertli geçen bir haftayı ya da iyileşme sürecini ifade etmek için mecazi anlamda kullanılabilir.
“Sitteisevir” kelimesi, Osmanlı döneminden günümüze kadar ulaşan, hem tıbbi hem halk söyleminde kendine yer bulan nadide kelimelerden biridir. Anlamı sadece “altı gün” gibi sade bir zamansal gösterge değil, aynı zamanda içinde hastalık, dönüş, sabır ve bekleyiş barındıran bir kavramdır. Bugün belki aktif olarak kullanılmasa da, bu tür kelimeler geçmişten kalan kültürel mirasımızı hatırlatır ve dilimizin zenginliğini gözler önüne serer.
