Göz tembelliği (ambliyopi) yıllardır özellikle çocukluk döneminde tedavi edilebilen bir sorun olarak biliniyordu. Ancak ABD’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, yetişkinlerde bile görmeyi tekrar canlandırabilecek çığır açıcı bir yöntemin kapısını araladı. Üstelik yöntem, kulağa oldukça ilginç geliyor: Retinayı “sıfırlamak”…
Retina Neden “Sıfırlanıyor”? Yöntemin Mantığı Ne?
MIT’de yapılan çalışmalara göre, retinayı kısa süreli olarak uyuşturmak, gözün çocukluk dönemindeki öğrenme yeteneğini tekrar aktif hale getiriyor.
Normalde beyin, göz tembelliği yaşayan kişilerde bir gözden gelen görüntüyü yıllar içinde devre dışı bırakıyor. Bu yüzden görme sinyalleri tam gelişmeden zayıflıyor.
Araştırmacılar fareler üzerinde yaptıkları deneyde, ambliyopik (zayıf) göze birkaç gün boyunca retina uyuşturan bir uygulama yaptı.
Bu işlem sonrasında:
- Zayıf gözün beynine giden sinyallerin güçlendiği,
- Gözün yeniden “aktif hale geldiği”,
- Beynin o gözden gelen görüntüyü tekrar işlediği
gözlemlendi.
Kısacası göz, yıllar sonra bile yeniden “öğrenmeye” başlamış durumda.
Deney Nasıl Yapıldı? Sonuçlar Ne Gösteriyor?
Bilim insanları, gözlerden beyne sinyal taşıyan “lateral genikulat nukleus” adlı sinir ağına odaklandı.
Yapılan deneylerde:
- Ambliyopik göz geçici olarak anesteziyle devre dışı bırakıldı,
- Yaklaşık iki gün boyunca retina “dinlendirildi”,
- Ardından beynin görme merkezindeki sinyal yoğunluğu ölçüldü.
Sonuç çok netti:
Retinası uyuşturulan göz, normal göze yakın seviyede sinyal göndermeye başladı.
Bu etkiler, gözün yeniden kazanıldığına işaret ediyor.
Bu Tedavi İnsanlarda da İşe Yarar mı?
Araştırma dikkat çekici olsa da şimdilik yalnızca farelerde başarı sağlandı.
Bilim insanları yöntemin:
- Önce daha büyük hayvanlarda,
- Ardından insanlarda
test edilmesi gerektiğini belirtiyor.
Eğer sonuçlar benzer çıkarsa yıllardır “çocuklukta tedavi edilmezse kalıcıdır” denilen göz tembelliği için yepyeni bir dönem başlayabilir.
Çalışmayı yürüten bilim insanlarından Mark Bear şu yorumu yapıyor:
“Eğer bu yöntem insanlarda da işe yararsa, göz tembelliğinin tedavisinde çok önemli bir adım atılmış olacak. Üstelik sağlam göze hiçbir zarar vermeden yalnızca zayıf gözü yeniden hayata döndürme ihtimali ortaya çıktı.”
Göz Tembelliği Tedavisinde Neler Değişebilir?
Bu yöntem yaygınlaşırsa:
- Yetişkinlerde bile görme geri kazanılabilir,
- Kapama tedavisi gibi klasik yöntemlerin yerini daha modern uygulamalar alabilir,
- Retina üzerine yapılan çalışmalar yeni nörolojik tedavilere ilham verebilir.
Uzmanlar, elde edilen bulguların umut verici olduğunu ancak erken konuşmamak gerektiğini belirtiyor.
Göz Tembelliği İçin Umut Veren Bir Dönem Başlıyor
MIT’nin ortaya koyduğu bu “retinayı sıfırlama” yaklaşımı, ilerleyen yıllarda dünyada milyonlarca kişinin yaşamını değiştirebilir.
Henüz yolun başında olunsa da araştırmacılar yöntemin insanlarda da etkili olabileceğine dair temkinli bir iyimserlik taşıyor.
Dünya literatüründe göz tembelliği tedavisinin yetişkinler için neredeyse imkânsız kabul edildiği düşünüldüğünde, bu çalışma gerçekten büyük bir umut ışığı yakmış durumda.
