Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566), babası Yavuz Sultan'ın vefatı üzerine tek taht varisi olduğundan iktidarı problemsiz ve kansız bir şekilde devir almış ve Osmanlı tahtına oturmuştur.
Babası Yavuz Sultan Selim, kendisine ağzına kadar dolu bir hazine ve yetişkin ehliyetli ve de tecrübeli bir bürokrat kadro, miras bırakmıştır.
Bu güçlü mirasın İnegöl coğrafyasına yansımalarına gelince, bunları satır başları halinde şöyle sıralayabiliriz:
İnegöl kasaba merkezini çevre il ve ilçelere bağlayan " derbent" veya " bel " adı verilen dağ geçitlerinde görevli olan reaya, derbendci ve " yaya birlikleri " Yavuz Sultan Selim (1512-1520) devrinde ciddi bir şekilde yeni baştan düzenlenmiş ve organize edilmiş idi .
Kanuni Sultan Süleyman devrinde söz konusu "bel ve derbend"lerde görevli reaya, derbendci ve yaya birlikleri takviye edilmiş ; bunların, işbirliği içinde ve düzenli bir şekilde çalışmaları sağlanarak yörenin emniyet ve güvenliği temin edilmiştir.
Sinan Bey ve Derviş Mehmed Bey işbirliği yapılarak 1509 yılı depreminde tahribe uğrayan İnegöl'ün yeni baştan onarımı ve de dizaynı sağlanmıştır. İshak Paşa Medresesi'nde yapılan örgün eğitim-öğretim, İshak Paşa oğullarının sağladıkları dış desteğe dayalı olarak, en üst seviyeye çıkarılmıştır.
Sözgelimi, bu medrese, 20'li medrese statüsünden 30'lu, 40'lı ve 50'li dereceleri aşarak Ebussuud Efendi gibi büyük İslam bilginlerinin ders verdiği örgün eğitim-öğretim yeri olmuştur.
Diğer yandan yine Sinan Bey ile Derviş Mehmed Bey ikilisinin işbirliği ile Noktacı Şeyh K?sım Efendi adına İnegöl'de inşa edilerek hizmete açılmış olan Yenice Mahallesi K?sım Efendi Tekke ve Zaviyesinde yapılan yaygın eğitimle, geniş çapta, halkın aydınlatılması sağlanmıştır.
Çünkü Noktacı K?sım Efendi, adına kurulan tekkede kendisi tarafından telif olunan "Cevahirü'l-Ahbar" adlı kitabını ders kitabı olarak okutmuş ve tasavvufi bir ortam oluşturarak İslam'ın ilmihalini halka öğretmiştir.
İnegöl kasaba merkezi dışında Kulaca ve Hamza Bey köylerinde Mercidabık şehidi Mehmed Bey tarafından inşa ettirilerek halkın hizmetine sunulmuştur.
Bu cami ve medreselerde de örgün eğitim-öğretim yapılarak İnegöl İshak Paşa Medresesi'nde yapılan eğitim-öğretime taban oluşturulmuştur.
Baba Sultan köyü'nde yer alan Geyikli Baba Külliyesi'nde "ziyaret atmosferi" içinde yapılan ritüeller, kırsal kültüre ve şifahi geleneğe dayalı olarak icra olunan ritüellerdir. Bunlardan ilki, "Babi geleneği" kokusu taşırken, ikincisi "Ahi geleneği" kokusu taşımaktadır.
İnegöl kasaba merkezinde tesis olunan "Noktacı K?sım Efendi Tekke ve Zaviyesi" ise her iki geleneği temsil etmektedir. Bu nedenle halk arasında K?sım Efendi Camii, "Geyikli Camii" olarak da şöhret bulmuştur. Aktarılan bu durum, gösteriyor ki Kanuni
Sultan Süleyman devrinde ülke çapında görülen sosyal ve ekonomik refah ve kalkınmadan İnegöl coğrafyası da nasibini almıştı
RECEP AKAKUŞ HOCANIN ESERİNDEN
DÜZENLEYİP YAYINA HAZIRLAYAN
AYHAN BAYRAKTAR
