Biyolojik Saatlerimiz ve Jet-Lag'ın Sırları
Her canlı, biyolojik bir iç saate sahiptir ve bu saatler uyuma, vücut ısısı, üreme zamanı gibi periyodik fonksiyonları kontrol eder. Ancak bu saatler, kendi zaman dilimlerinde çalışırken ışık ve sıcaklık gibi dış etkenlerden de etkilenirler. İşte burada jet-lag olayı devreye girer.
Jet-Lag Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?
Eğer İstanbul'dan New York'a uçarsanız, vücudunuzun saati hala İstanbul'a ayarlıdır. Örneğin, İstanbul'dan saat 12:00'de havalanır ve 8 saatlik bir uçuştan sonra New York'a varırsanız, vücut saatiniz hala 20:00'dedir ama New York saat 13:00'ü yaşamaktadır.
Vücudunuzun saati ortama göre 7 saat ileridedir. Bu durumda karnınız acıkacak, biraz sonra uykunuz gelecektir ama akşam olmasına bile daha 7-8 saat vardır. İşte bu olaya jet-lag denir, yani vücudunuzun saatine göre geri kalmadır.
Jet-Lag'ın Nedenleri ve Etkileri
Jet-lag olayı uçma mesafesine değil, kaç zaman bölgesinden geçtiğinize bağlıdır. Aynı mesafe, aynı zaman bölgesinde kuzey-güney mesafesinde gidilince jet-lag olayı görülmemektedir.
Doğuya doğru mu, yoksa batıya doğru mu seyahat ettiğiniz jet-lag'ın şiddetini etkiler. Yapılan anketler doğuya doğru yapılan uçuşlarda daha fazla rahatsızlık yaşandığını göstermektedir.
Kimler Jet-Lag'dan Daha Fazla Etkilenir?
Küçük çocuklar jet-lag'dan pek etkilenmezken, günlük yaşantısı düzenli ve rutin işler yaparak yaşayan insanlar daha fazla etkilenirler. Uçaktaki havanın kuru olması, seyahat süresince hareketin kısıtlı olması, içki içilmesi, yeterli sıvı alınamaması ve farklı iklimdeki yemekler de jet-lag'a karşı direnç kırıcı etkenler arasındadır.
'Lag'in İngilizce'de anlamı geri kalma, gecikmedir.
Bu durumda uçuştan sonra insanda yorgunluk duyulmakta, özellikle okuma,
araba kullanma ve iş görüşmeleri gibi konularda motivasyon ve konsantrasyon
eksikliği görülmektedir.
"Jet-lag'ı yenmek için vücudunuzun zaman dilimine uyum sağlaması yaklaşık 7 gün sürebilir." - NASA
Jet-lag, seyahat deneyimlerimizi olumsuz etkileyebilirken, vücudumuzun biyolojik saatiyle başa çıkmak için alınabilecek önlemler de bulunmaktadır. Unutmayın, doğru hazırlık ve uyum sağlama süreciyle jet-lag'ı minimuma indirebilirsiniz.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
