Günümüzde dijital cihazların yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmesiyle birlikte çocukların ekran başında geçirdiği süre hızla yükseliyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Amerikan Pediatri Akademisi ve Kanada Pediatri Derneği gibi uluslararası kuruluşlar, iki yaş altı çocukların ekranla tanıştırılmamasını, okul öncesi dönemde ise ekran süresinin günde en fazla bir saatle sınırlandırılmasını öneriyor.
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy, Türkiye’de yapılan araştırmaların da benzer sonuçlar ortaya koyduğunu belirterek şu bilgileri paylaştı:
“Ülkemizde 2-5 yaş arası çocukların büyük bir bölümü günde iki saatten fazla ekran karşısında zaman geçiriyor. 3-6 yaş grubunda ise bu süre ortalama 3 ila 8 saate kadar çıkıyor.”
Aşırı ekran kullanımının çocuklarda yol açtığı riskler
Uzman Özsoy, uzun süreli ekran maruziyetinin çocukların gelişiminde çok yönlü olumsuz etkiler oluşturduğunu belirterek şu başlıkları sıraladı:
-
Öz düzenleme becerilerinde zorluk
-
Dil gelişiminde gecikme
-
Dikkat problemleri
-
Duygu anlama ve yönetmede güçlük
-
Saldırgan davranışlar
-
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri
-
Otizm benzeri bulgular
Ekranın etkisinin yalnızca süreyle değil, içerikle ve ebeveyn eşlik edip etmediğiyle de yakından ilişkili olduğunu vurgulayan Özsoy, “Küçük çocukların ekranı yalnız ve kontrolsüz şekilde kullanması olumsuz sonuçları artırıyor. Hatta arka planda açık olan televizyon bile çocuğun dikkatini, oyun kalitesini ve iletişim becerilerini olumsuz etkiliyor” dedi.
Ebeveynlerin ekran süresi çocukları doğrudan etkiliyor
Çocukların ekran alışkanlıklarının en büyük belirleyicilerinden birinin aile içi ekran kullanımı olduğunu belirten Özsoy, şu bilgileri paylaştı:
-
Ebeveyn ekran süresi arttıkça çocuk da daha fazla ekran kullanıyor.
-
Ev içinde açık kurallar olduğunda ekran süresi azalıyor.
-
Aile stresi ve ebeveyn eğitim düzeyi de ekran alışkanlıklarını doğrudan etkiliyor.
DSÖ, 1–4 yaş arası çocukların günde en az 180 dakika hareket etmesini ve bir saatten uzun süre hareketsiz kalmamasını tavsiye ediyor. Aşırı ekran kullanımı ise hareketsizlik, uyku bozukluğu, obezite riski ve davranış problemlerine yol açabiliyor.
Özsoy, “Üç yaş, beynin en hızlı geliştiği dönemdir. Fazla ekran süresi, çocuğun oyun oynama, iletişim kurma ve keşfetme fırsatlarını azaltır” diyerek uyardı.
Ailelere ekran yönetimi için öneriler
Uzman Özsoy, ebeveynlerin ekran kullanımını kontrol altına alabilmesi için şu önerilerde bulundu:
-
0–2 yaş: Sıfır ekran
(2 yaş üstü için formül: yaş x 10 dakika) -
Ekranı mümkün olduğunca çocukla birlikte ve etkileşimli kullanın.
-
Yaşa uygun, kaliteli içerikler tercih edin.
-
Ekranı ödül, ceza veya sakinleştirme aracı olarak kullanmayın.
-
Günlük rutine açık hava oyunları ve fiziksel aktiviteler ekleyin.
-
Ev içinde ekran kullanımına dair net kurallar oluşturun.
Özsoy, son olarak teknolojinin tamamen hayat dışına çıkarılmasının mümkün olmadığını belirterek, “Önemli olan çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını gözeterek ekranı dengeli, sınırlı ve bilinçli şekilde kullanmasını sağlamaktır” dedi.
