İNEGÖL’DE İLK DERGİ: SON YARIMAY (1936 – 1949)-1

İNEGÖL’DE İLK DERGİ: SON YARIMAY (1936 – 1949)-1

İnegöl ile ilgili yazanlar, buradaki basın – yayın tarihini 1950’den sonra başlatırlar ki, yanlış bir bilgidir bu. Doğrusu şudur: İnegöl’de 15 Temmuz 1936 tarihinde İnegöl’de ilk dergi (mecmua) basılmıştır. Bu gerçeği 2016’daki İnegöl Sempozyumu’nda sunduğum bildiride örnekleriyle beraber ortaya koymuştum. Şimdi, bu yazımızda, İnegöl’ün ilk dergisini tanıtalım.

Osmanlı’dan Cumhuriyete miras kalan en önemli kültürel kurumlarımızdan birisi Türk Ocağı’dır. 1912’de kurulan ocak, 1931 yılına kadar faaliyet göstermiştir. Türk Ocağı’nın hemen her şehirde – İnegöl de dahil – bir şubesi bulunmaktaydı. 1930’larda dünyada ve bizde başlayan halkçı cereyanlar Türk Ocağı’nın kapatılmasına sebep oldu. Onun bıraktığı boşluğu 19 Şubat 1932’de kurulmaya başlanan Halkevleri doldurdu. Açılan ilk on dört halkevinden birisi de Bursa Halkevi’dir ve Türk Ocağı binasına kurulmuştur. Bursa Halkevi, “Uludağ” isminde bir dergi çıkarmaya başladı. Bizim halkevleri maceramız yirmi yıl sürecek ve 1950’lerin başlarında DP iktidarı tarafından kapatılacaktır.

Kıymetli okuyucular,

Yukarıda Türk Ocağı ile başlayıp Halkevleri ile devam eden bir özet vermemin sebebi, İnegöl’deki ilk dergi ile bağlantısı sebebiyledir. Şöyle ki, burada ilk dergiyi çıkaran kurum İnegöl Halkevi’dir. Kısaca ondan da bahsedelim.

İnegöl halkevi şubesi 22 Şubat 1935’te açılan yirmi üç halkevinden biri olarak dikkat çekmektedir. İnegöl Halkevinde şu birimler mevcuttur: Köycülük Komitesi, Dil-Tarih-Edebiyat, Ar, Sosyal Yardım, Müze-Sergiler, Gösterit, Halk Dershaneleri, Kitapsaray-Yayım ve Spor Şubesi. Halkevinin İnegöl’e hareketlilik getirdiğini ve halkın yoğun ilgisi ile adeta kültürel bir seferberlik ruhu ile karşılandığını dönemi yaşayan yerel kaynaklar ve bizatihi halkevinin yayın organı ve hatta ulusal basından izlemek mümkündür. Halkevinde yönetici ve aza konumunda olan kişilerin çoğunluğunu öğretmenler oluşturmaktadır. Onun dışında hemen her meslekten aza bulunmaktadır. Dikkat çeken bir husus olarak halkevi azalarında kadınların varlığını gösterebiliriz. Tespit edebildiğimiz kadarıyla eşitli birimlerde görev alan altı tane kadın üye bulunmaktadır. İlk açıldığı yıllarda Belediye Meydanı’ndaki eski bir binada çalışmalarına başlayan İnegöl Halkevi, devletin ve halkın yardımlarıyla yapımına 1936’da başlanan yeni binasına 1940 yılında taşınmış oldu.

Halkevi’nin son derece faal olduğunu ilk yedi yılındaki etkinlik rakamlarıyla örneklendirelim: 49 tane temsil; 148 konferans; 58 konser; 20 sinema gösterimi; 3 resim- 2 kitap ve 1 fotoğraf sergisi; 25 şölen; 17 balo; 108 köy gezisi; 70 spor müsabakası; 2 nişan-nikah; 2 çaylı dans cemiyeti; 27 ders ve 5 tane ikmal kursu düzenlemiştir. Mesela, Temmuz 1938’de İnegöl Halkevi yüz elli tablodan oluşan bir resim sergisi açmıştır. Hüsnü, Selami, Bedia, Azmi gibi yerel ressamların tablolarının görücüye çıktığı ve halkın güzel sanatlara karşı ilgisinin artırılmasının hedeflendiği bu sergiyi İnegöl Ortaokulu’nun ve aynı zamanda Halkevi’nin resim öğretmenliğini yapan Esad Subaşı organize etmiştir. Yine, İnegöl halkevinin temsil şubesi tarafından sahnelenen “Himmetin Oğlu” adlı tiyatro oyunu o dönemki bütün İnegöllüler tarafından izlenmiştir. Düzenlemiş olduğu etkinliklerle halkın ilgisini ve bilgisini artırmayı amaçlayan İnegöl Halkevi’nin düzenlediği bir başka sergi de Ağustos 1939’da açılan kitap sergisidir. Baskı imkanlarının sınırlı olduğu ve yeni harflere geçişin üzerinden daha sadece on yıl gibi kısa bir sürenin geçtiği böylesi bir dönemde üç yüz elli kitap ve kırk yedi süreli yayın halkın tanıtımına sunulmuştur.

Sonuçta, İnegöl Halkevi, diğer halkevleri gibi 1945’teki çok partili yaşama geçişten sonra biraz da devlet tarafından ihmal edilmeye başlanmıştır. Ancak buna rağmen faaliyetlerine yaklaşık altı yıl daha devam etmiştir. 1945 yılından bakıldığında İnegöl’de bir halkevi ve üç tane de halk odası mevcuttur. Bu halk odaları Kurşunlu, Tahtaköprü ve Yenice’de bulunmaktadır. İnegöl Halkevi ve odaları 11 Ağustos 1951 tarihine kadar faaliyetlerine devam etmiş ve o tarihte iktidardaki Demokrat Parti tarafından kapatılmıştır. (YARIN DEVAM EDECEK İNŞALLAH!)

SALİH EROL