Bu haberimizde, hurafelerin tarih boyunca dinler ve kültürel yapılar üzerindeki etkisini ve bu inançların nasıl şekillendiğini inceliyoruz.
Hurafelerin Tarihi Kökenleri ve Etkileri
Hurafenin Tanımı ve Kökeni
İlk olarak, "hurafe" kelimesinin anlamına ve kökenine bakalım. Arapça "haref" kökünden türeyen hurafe, mantıksal temeli olmayan, batıl inançları ve davranışları ifade eder. İnsanlık tarihi boyunca pek çok kültür ve inanç sistemi, bu tür inanışları farklı biçimlerde yorumlamıştır.
Masal, efsane ve genel olarak gerçek dışı olduğu kabul edildiği halde hoşa giden uydurma nakil ve uydurma rivayetlere de hurâfe denilmiştir
Antik Roma'da Hurafeler ve Cehalet
"Eski Romalı yazarlara göre hurafe, yanlış ve hatalı olan veya tabiat kanunları hakkında felsefî ve ilmî gerçeklerden habersiz olmaktan dolayı ortaya çıkan aşırı dinî inançlardır."
Roma İmparatorluğu'nda hurafeler, genellikle eğitimsiz alt sınıflar ile ilişkilendirilmiş ve cehaletin bir sonucu olarak görülmüştür.
Yahudilikteki Hurafeler
Yahudilikte, nazar gibi inançlar ve el falı gibi uygulamalar, hurafe olarak kabul edilen eski gelenekler arasındadır. Bu inanışlar, Yahudiliğin bazı kültürel yönlerini de yansıtır.
Yahudilikte çoğu sihirle ilişkili olup hurâfe olarak nitelendirilebilecek uygulamalar hayli erken dönemlere kadar uzanır.
" Yahudilikte en eski hurâfelerden biri nazardan korunma yollarıdır. Nazardan korunmanın en klasik metodu, özellikle Doğu Avrupa Yahudileri arasında gelişen, metalden yapılmış, üzerinde dualar yazılı el şeklindeki muskalardır.
Aşkenaz Yahudileri her duada, kötü gözler kör olsun (keyn agen hora) diyerek nazara karşı önlem alırlar. İkinci yaygın hurâfe de el falına bakarak insanın geleceğini okumadır. Buna göre herkesin elinde doğuştan getirdiği ve hayatını tamamını gösteren çizgiler mevcut olup bu konuda uzman olan kişi herkesin geleceğini önceden bilme yeteneğine sahiptir.
Yahudilikteki hurâfelerin büyük bir bölümü çocuk doğurma ile ilgilidir. Çocuğun erkek olması için anne hamilelik sırasında her cuma bir erkek adı telaffuz eder. Doğumun olacağı odaya, kötü cinler girmesin diye, yere tebeşirle bir daire çizilir; doğumun kolay olması için evin kapısı açık bırakılır; doğum sancısı zor olan kadının eline sinagog anahtarı tutuşturulur; dişi cin Lilit'ten korunmak için kadını yatağının altına muska konur. Doğum odasına sarımsak koymak, duvara açık el tasviri yapmak gibi başka hurâfeler de vardır. Tevrat'ın yere düşmesi felakete, köpeğin uluması ölüme, ayın tutulması belaya işarettir. Koruyucu türden hurâfeler de vardır. Buna göre içerisinde cinler barındığı için karanlıktan geçerken ışık tutulmalıdır; cinleri uzak tutmak için beyaz elbise giyilmeli, yatak altına demir konulmalıdır." 1
Hıristiyanlıkta Hurafeler
Hıristiyanlık erken dönemlerinde, putperest gelenekler genellikle hurafe olarak değerlendirilmiş, ancak bu geleneklerin pek çoğu kırsal kesimdeki Hıristiyanlık içinde yaşamaya devam etmiştir.
"Hıristiyanlık içindeki hurafelere örnek verecek olursak; Hz. İsa'nın Allah'ın oğlu olduğu inancı ve 3 tanrı inancı, haç'ın kutsallığı en büyük hurafe ve batıl inanıştır.
Yedinci çocuğun şifa verme gücünün olduğu; cadıların büyü yapmak için kullandığına inanılan sağ işaret parmağının kullanılmaması, evlerin kapılarına at anlı asılması, uğursuzluk getirdiğine inanıldığı için on üç sayısının kullanılmaması, aynanın kırılmasının uğursuzluk getireceği, birinin öldüğü evdeki aynaların örtülmesi, kötü ruhları savmak için ahşap bir nesneye vurulması, baykuşun ötüşünün ölüm habercisi olduğu, kara kedi görenlerin belaya maruz kalacağı, ölü ruhunun yer yüzüne dönmesini önlemek için cenaze sırasında siyah giyilmesi gerektiği pek çok gelenek Hıristiyanlığa ait hurâfelere birer örnektir." 2
Hurafelerin İslamiyet'teki Yansımaları
İslam'da hurafe, önceden var olan din ve kültürlere ait inanışların Hak dine sokulması ile ortaya çıkmıştır. İslam öncesi Arap kültürü ve diğer dinlerden gelen etkiler, İslam'da da çeşitli hurafelerin oluşmasına yol açmıştır. Müslümanların örf ve adetlerine karışan hurafeler, çoğunlukla Cahiliyye Arapları, Şamanizm, Budizm, Maniheizm ve Zerdüştlük kaynaklıdır. Şamanizm'den intikal su kültü, Yahudilik'ten geçen tılsımlar, Hıristiyanlık'tan kalan türbeleri kutsallaştırma hurâfeleri bu konudaki bazı örneklerdir.
"Cahiliye devri Arapları uğura, uğursuzluğa ve cinlerle ilgili çeşitli hurâfelere de inanıyorlardı. Cinlerin kertenkele, kirpi, devekuşu, tarla faresi, tavşan gibi hayvanlar şekline bürünerek insanlara göründüğüne inanılması, karga vb. kuşların uğursuz sayılması bu dönemdeki inançlar arasında sayılır." 3
Doğu Dinlerinde Hurafeler
Hinduizm gibi kozmopolit dinlerde hurafe ve gerçek doktrin arasındaki ayrım, genellikle daha karmaşık ve belirsizdir. Özellikle Hinduizm gibi kozmopolit dinlerde neyin hurâfe neyin gerçek doktrin olduğunu tespit etmek imkansız hale gelmektedir. Özetle uzak doğu dinlerinin tamamı batıl inanış ve hurafelerden ibarettir diyebiliriz.
Sonuç olarak, Müslümanın ölçüsü Kuran-ı Kerim ayetleri ve Peygamber Efendimiz'in (s.a.v) sahih hadisleridir. Bu iki kaynakla birlikte icma ve kıyas da dinde delil olarak kabul edilmiştir. Bu kaynaklara uymayan, akıl, bilim ve ilim dışı tüm inanış ve davranışlar uydurmadır, batıldır ve hurafedir.
Kaynak: 1-2-3, Bid'at ve Hurafeler- Prof. Dr. A.Yüce
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
