Astronotların Uzayda Boylarının Uzadığını Biliyor muydunuz?

Uzay ve astronotların dünyası, insanlık için büyüleyici ve ilham verici bir alan. İşte uzay ve astronotlarla ilgili ilgi çekici bilgiler!

İşte astronot giysileri ve uzay görevleriyle ilgili çok ilginç bilgiler!

Uzay Giysileri: Astronotların Hayatta Kalma Kalkanı

Astronotların uzayda giydiği kıyafetler, gördüğünüz sıradan giysilerden çok farklıdır. Bunlar, uzay boşluğunun ölümcül koşullarına karşı astronotları koruyan, Uzay Giysisi veya Uzay Mekiği Giysisi olarak bilinen karmaşık teknolojik sistemlerdir.

Astronotların Uzayda Giydikleri Giysi Nasıldır?

Astronotların uzayda giydiği giysi, uzay giysisi (space suit) ya da teknik adıyla EVA suit (Extravehicular Activity Suit) olarak adlandırılır. Bu giysiler, kalın ve katmanlı yapılarıyla vücudu tamamen saran, başlık ve sırt çantası içeren yüksek teknolojili koruyucu giysilerdir. Genellikle beyaz renklidir, çünkü bu renk aşırı ısı emilimini azaltır.

Uzay giysileri, adeta küçük birer uzay aracı gibidir. Kat katmanlardan oluşur, esnek ama aynı zamanda dayanıklı bir yapıya sahiptir ve astronotun vücut şekline özel olarak tasarlanır.

Genellikle beyaz renktedirler çünkü bu renk, Güneş ışınlarını yansıtarak giysinin iç kısmının aşırı ısınmasını önler. İçlerinde basınçlı hava olduğu için hafif şişkin görünürler ve her astronotun ölçülerine göre özel olarak üretilirler.

Astronotların Uzayda Giydikleri Giysinin Özellikleri Nelerdir?

Her bir uzay giysisi özelliği, astronotların görevlerini güvenle yerine getirmesi için hayati öneme sahiptir:

• Çok Katmanlı Yapı: En az 10-12 katmandan oluşur. Bu katmanlar arasında hava geçirmez zarlar, yalıtım, radyasyon koruyucular ve dış darbeleri emen malzemeler bulunur.
• Basınç Düzenleme: Giysinin içinde belirli bir basınç (genellikle 0.3-0.4 atmosfer) korunur. Bu, uzay boşluğundaki vakuma karşı astronotun kanının kaynamasını engeller.
• Sıcaklık Kontrolü: Giysinin içinde dolaşan su boruları sayesinde entegre bir termal kontrol sistemi vardır. Bu sistem, astronotu hem aşırı soğuktan (yaklaşık -150°C) hem de aşırı sıcaktan (yaklaşık +120°C) korur.
• Oksijen Temini: Astronotun nefes alması için saf oksijen sağlar ve solunumla oluşan karbondioksiti uzaklaştırır.
• Esneklik ve Hareket Kabiliyeti: Eklem yerlerindeki özel tasarımlar, astronotun uzay yürüyüşleri sırasında bükülme ve tutunma gibi temel hareketleri yapabilmesini sağlar.
• İletişim Sistemleri: Kaskın içinde mikrofon ve kulaklıklar bulunur, böylece astronot diğer astronotlarla ve yer kontrol merkeziyle sürekli iletişimde kalabilir.
• Sıvı İhtiyacı: Kaskın içinde bir tüp sistemi bulunur, böylece astronot görev sırasında su içebilir.
• Atık Yönetimi: Kısa süreli idrar toplama sistemleri giysiye entegre edilmiştir.
• İdrar toplama ve sıvı içme sistemleri mevcuttur.
• Mikrometeor çarpmasına karşı dayanıklıdır.

Uzay Giysilerini Hangi Uçak Pilotları da Giyinir?

Uzay giysileri kadar karmaşık olmasa da, benzer koruyucu giysileri yüksek irtifa askeri jet pilotları ve yüksek performanslı test pilotları giyer.

Bunlara G-Suit (Anti-G Suit) veya basınç giysisi denir. Bu giysiler, yüksek hızlarda ve manevralarda pilotların maruz kaldığı G-kuvvetlerine dayanmalarını sağlar ve olası bir kabin basıncı düşüşünde oksijen ve basınç desteği sunar.

Özellikle yüksek irtifa jet pilotları (örneğin U-2 ve SR-71 pilotları) astronot giysisine benzeyen basınç giysileri (pressure suit) giyerler. Bu giysiler de ani kabin basınç kaybı riskine karşı vücudu korur ve oksijen sağlar.

Astronotların Uzay Giysileri Nelerden Korur?

Uzay giysisi, astronotları uzay boşluğunun ölümcül koşullarından koruyan bir kalkandır:

• Vakum: Uzay boşluğundaki mutlak vakumdan ve basınçsız ortamda vücut sıvılarının kaynamasından korur.
• Aşırı Sıcaklık Değişimleri: Güneş ışığı alan taraftaki aşırı sıcaktan ve gölgede kalan taraftaki aşırı soğuktan korur. Aşırı sıcaklık (güneşte +120°C, gölgede -150°C)
• Radyasyon: Güneş'ten ve kozmik ışınlardan gelen zararlı radyasyonun bir kısmını engeller.
• Mikrometeoritler ve Uzay Enkazı: Küçük parçacıkların çarpmasından kaynaklanabilecek delinmelere karşı kısmi koruma sağlar.
• Oksijen Eksikliği: Nefes almak için gerekli oksijeni sağlar.

Uzay Aracı Boşlukta Yükselirken Astronot Bedeninde Neler Yaşanır? Buna Karşı Ne Gibi Önlemler Alınır?

Uzay aracı fırlatma anında ve yörüngeye otururken astronot bedeninde büyük fiziksel değişimler yaşanır:

• Yüksek G-Kuvvetleri: Fırlatma sırasında astronotlar, Dünya yerçekiminin (G) 3 ila 6 katına kadar basınca maruz kalabilir. Bu, vücudun ağırlığının artması ve kanın bacaklara doğru hücum etmesi anlamına gelir.
  • Önlemler: Astronotlar, özel olarak tasarlanmış, destekleyici koltuklarda otururlar ve G-kuvvetlerinin etkisini azaltmak için vücut pozisyonlarını ayarlarlar. Ayrıca, yüksek G kuvvetine dayanıklılıklarını artırmak için özel eğitimlerden geçerler.
• Mikrograviteye Geçiş: Yörüngeye ulaşıldığında, "sıfır yerçekimi" olarak da bilinen mikrogravite ortamına geçilir.
  • Beden Üzerindeki Etkileri: Kemik yoğunluğu kaybı, kas atrofisi (kas erimesi), vücut sıvılarının başa doğru kayması (yüzde şişlik), kardiyovasküler sistemde değişiklikler ve başlangıçta uzay tutması (mide bulantısı) görülebilir.
  • Önlemler: Astronotlar, kemik ve kas kaybını en aza indirmek için günde yaklaşık 2 saat özel egzersizler yaparlar. Beslenme programları kemik sağlığını destekleyecek şekilde ayarlanır ve sağlık durumları sürekli takip edilir.

• Yerçekimi kalktıkça ağırlıksızlık (mikrogravite) başlar.

• Vücut sıvıları yukarı çıkar; yüz şişer, burun tıkanır.

• Kas ve kemik yoğunluğu azalır.

• Baş dönmesi, mide bulantısı olabilir.
  Önlemler:

• Roket kalkışında özel koltuk pozisyonu ve g-kuvveti giysisi

• Düzenli egzersiz, sıvı alımı ve özel diyet

• Medikal takip sistemleri

Astronotların Uzay Giysisi Her Zaman Üzerlerinde mi Kalır? Uzay Yolculuğu Sırasında, Kabinde Kıyafet Değişikliği Nasıl Olur?

Hayır, uzay giysileri her zaman üzerlerinde kalmaz. Bu giysiler sadece uzay aracının dışına çıkıldığında (uzay yürüyüşü - EVA) veya fırlatma ve iniş gibi kritik anlarda giyilir.

Uzay istasyonunun veya uzay aracının içindeki kabin, Dünya atmosferine benzer bir basınç ve sıcaklıkta tutulduğu için astronotlar kabin içinde normal kıyafetler (tişört, şort, pantolon vb.) giyerler.

Kıyafet değişimi, Dünya'daki gibi normal bir şekilde, özel kabinlerde veya bölmelerde yapılır.

Astronotların Sağlık Durumu Nasıl Takip Edilip Tedavi ve Müdahale Nasıl Olur?

Astronotların sağlığı, görevleri sırasında ve sonrasında çok titizlikle takip edilir:

• Sürekli Takip: Astronotların kalp atış hızı, kan basıncı ve oksijen doygunluğu gibi yaşamsal bulguları, yer kontrol merkezindeki tıbbi ekipler tarafından sürekli olarak izlenir.
• Günlük Kontroller: Astronotlar her gün kendi sağlık durumlarını rapor eder ve düzenli aralıklarla detaylı sağlık kontrolleri yaparlar.
• Uzay İstasyonunda Tıbbi Malzeme: Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) gibi uzun süreli görev yerlerinde temel tıbbi cihazlar, ilaçlar ve acil durum kitleri bulunur.
• Tele-tıp: Yer kontrol merkezindeki doktorlar, tele-tıp teknolojilerini kullanarak astronotlara uzaktan teşhis ve tedavi konusunda rehberlik ederler.
• Acil Durum Eğitimi: Astronotlar, temel tıbbi müdahaleler ve acil durum yönetimi konularında özel eğitim alırlar.

Astronot Aşırı Radyasyon, Aşırı Sıcak ve Soğuktan Uzayda Nasıl Korunur?

Uzaydaki sert çevresel koşullardan korunmak için çeşitli yöntemler kullanılır:

• Radyasyon: Uzay giysisinin bazı katmanları radyasyonun bir kısmını absorbe eder. Uzay araçlarının ve uzay istasyonlarının duvarları, radyasyondan korunmak için özel materyallerle (örneğin alüminyum ve su) kaplıdır. Güneş fırtınaları gibi yüksek radyasyon riskli durumlarda astronotlar, istasyonun daha kalın korumalı bölgelerine sığınırlar. Dünya'nın manyetik alanı (manyetosfer) da zararlı radyasyonun çoğunu saptırarak bir koruma kalkanı görevi görür.
• Aşırı Sıcak ve Soğuk: Uzay giysisinin içindeki termal kontrol sistemi ve yalıtım katmanları, astronotun vücut ısısını sabit tutar. Uzay istasyonunun ve araçların dış yüzeyleri, ısıyı yansıtacak veya emecek özel malzemelerle kaplıdır. İç yaşam alanları ise gelişmiş termal kontrol sistemleri ile konforlu bir sıcaklıkta tutulur.

• Termal yalıtım katmanları aşırı sıcak/soğuktan korur.

• Sıvı soğutmalı iç giysi (Liquid Cooling Garment) vücut sıcaklığını dengeler.

• Altın kaplamalı vizör ve özel kumaşlar radyasyonu engeller.

• Güneş patlaması gibi durumlarda astronotlar, uzay aracının korunaklı bölmesine geçer.

Astronotların Uzay Giysisinde, Sırt Çantasında ve Başlığında Hangi Donanımlar Vardır?

Uzay giysisi, sırt çantası (PLSS) ve kask bir bütün olarak çalışır:

• Kask (Başlık): Güneşin zararlı ultraviyole ışınlarını engelleyen vizörler, mikrofon ve kulaklıklar için iletişim sistemleri, su içmek için tüp ve temiz hava akışını sağlayan havalandırma kanalları bulunur.
• Sırt Çantası (PLSS - Taşınabilir Yaşam Destek Sistemi): Bu, uzay giysisinin beynidir ve uzay yürüyüşleri sırasında hayatta kalmayı sağlar. İçinde oksijen tankları, karbondioksit temizleyiciler, suyu dolaştıran ve ısıyı düzenleyen pompalar, sistemlere güç veren bataryalar ve iletişim sistemleri bulunur.
• Giysi (Bütün Olarak): Hava, elektrik ve iletişim hatları için bağlantı noktaları, uzun yürüyüşlerde besin takviyesi için küçük bölmeler ve termal kontrol boruları gibi donanımlar içerir.

Sırt çantasında (PLSS – Primary Life Support System):

• Oksijen tankı

• Karbondioksit filtreleri

• Soğutma sistemi

• Batarya

• Haberleşme ünitesi
  Başlıkta:

• Vizör (güneş filtresi, anti-parlama cam)

• Mikrofon ve kulaklık

• Isı kontrol fanları

• Sislenme önleyici sistem

Astronot ve Kozmonot Arasındaki Fark Nedir?

Astronot ve kozmonot arasındaki fark, temel olarak ülkeye göre kullanılan terim farkıdır:

• Astronot: Amerika Birleşik Devletleri (NASA) ve diğer Batılı ülkeler (Avrupa Uzay Ajansı - ESA, Kanada Uzay Ajansı - CSA, Japonya Uzay Araştırma Ajansı - JAXA) tarafından uzaya gönderilen insanlara verilen addır. Kelime anlamı "yıldız gezgini" veya "yıldız denizcisi"dir.
• Kozmonot: Rusya (Roskosmos) tarafından uzaya gönderilen insanlara verilen addır. Kelime anlamı "evren gezgini" veya "evren denizcisi"dir.

Her iki terim de aynı mesleği icra eden insanları ifade eder; sadece kökenleri ve bağlı oldukları uzay ajansları farklıdır.

• Astronot: Amerikan Uzay Ajansı (NASA) ve Batılı ülkelerin uzay adamlarına verilen isimdir.

• Kozmonot: Rusya (eski SSCB) tarafından eğitilen uzay insanlarına verilen addır.
  Görev ve eğitim açısından fark yoktur; yalnızca ülkeye özgü isimlendirme farkı vardır.

Uzay ve Astronotlar Hakkında İlginç Bilgiler

1. Uzayda Ağlamak Mümkün Değildir (Yerçekimsiz Ortamda): Gözyaşları akmaz! Yerçekimi olmadığı için gözyaşları yanaklardan aşağı süzülmez, bunun yerine göz etrafında birikir ve küçük bir top oluşturur. Bu da gözlerde batma hissine neden olabilir.

2. Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) Boyunca Her Gün 16 Güneş Doğumu ve Batımı: ISS, Dünya etrafında her 90 dakikada bir tam tur atar. Bu da istasyondaki astronotların her 24 saatte bir 16 kez Güneş doğumu ve batımı görmesi anlamına gelir. Bu durum, uyku düzenlerini etkilediği için özel ışık terapileri kullanılır.

3. Astronotların Boyu Uzayda Uzayabilir: Yerçekimi olmadığı için omurga üzerindeki baskı azalır ve astronotların boyu uzayda geçirdikleri süre boyunca 2-5 cm kadar uzayabilir. Ancak Dünya'ya döndüklerinde boyları tekrar normale döner.

4. Uzayda Bir Bıçak Bile Tıraş Olmaz: Mikrogravite ortamında tıraş köpüğü ve su düzgün dağılmaz. Bu yüzden astronotlar genellikle elektrikli tıraş makineleri kullanır veya özel tıraş jelleri geliştirilmiştir.

5. Uzay Kokusu Vardır: Uzay boşluğunun kendine özgü bir kokusu olduğu, uzay yürüyüşünden dönen astronotlar tarafından belirtilmiştir. Bu koku genellikle yanık et, metal veya ahududu gibi tanımlanır. Bu koku muhtemelen yüksek enerjili partiküllerin ve atomların uzay giysisinin malzemeleriyle etkileşimi sonucu oluşur.

6. Astronotların Yiyecekleri Çok Özeldir: Uzayda yemek yemek, Dünya'dan farklıdır. Yiyecekler genellikle vakumda paketlenmiş, dondurularak kurutulmuş veya ısıl işlem görmüş haldedir. Baharatlar ise toz halinde bulunur, çünkü tuz veya karabiber taneleri yerçekimsiz ortamda uçağı için elektronik cihazlara veya astronotların gözlerine kaçabilir.

7. Uzayda Horlamak Mümkün Değildir: Yerçekimi olmadığı için dil ve yumuşak dokular geri düşmez, bu da horlamayı önler. Aslında, uzaydaki bazı astronotların Dünya'da horladığı halde uzayda horlamadığı gözlemlenmiştir.

8. Uzayda Yaşayan İlk Canlılar Meyve Sinekleriydi: 1947 yılında ABD, V-2 roketleriyle uzaya meyve sinekleri göndererek radyasyonun canlılar üzerindeki etkilerini incelemiştir. Bu sinekler canlı olarak geri dönmüştür.

9. Herkes Astronot Olamaz: Astronotluk, sadece fiziksel olarak değil, zihinsel olarak da inanılmaz derecede zorlu bir meslektir. Adaylar yıllarca süren yoğun eğitimlerden, psikolojik testlerden ve fiziksel dayanıklılık testlerinden geçerler. Ayrıca, mühendislik, bilim veya tıp gibi alanlarda yüksek lisans veya doktora derecelerine sahip olmaları beklenir.

10. Ay'daki Ayak İzleri Milyonlarca Yıl Kalabilir: Ay'da rüzgar veya atmosfer olmadığı için, Apollo görevlerindeki astronotların ve araçların bıraktığı ayak izleri ve tekerlek izleri, meteor çarpmaları veya volkanik aktiviteler gibi dış etkenler olmadığı sürece, teorik olarak milyonlarca yıl boyunca bozulmadan kalabilir.

11. Uzayda Tuvalet Kullanımı Karmaşıktır: Yerçekimsiz ortamda idrar ve dışkı kontrolü için özel vakumlu tuvaletler kullanılır. Astronotlar, tuvaletin içine sıkıca oturmak zorundadırlar ve atıklar hava akımıyla toplanır. Bu, yeni astronotların eğitiminde zorlandığı konulardan biridir.

12. Uzaydaki Tek Gürültü Astronotların Kendisidir: Uzay boşluğu bir vakum olduğu için ses dalgaları yayılamaz. Bu yüzden uzayda sessizlik hüküm sürer. Astronotların duyduğu tek ses, kendi uzay giysilerinin içindeki ekipmanların sesi veya kulaklıklarındaki iletişim sesleridir.

13. Uzay İstasyonu Dünya'dan Çıplak Gözle Görülür: Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), geceleri gökyüzünde parlak bir nokta olarak, hatta bir yıldız gibi görülebilir. Uygun zamanlarda ve yerlerde çıplak gözle izlenebilir.

14. En Uzun Tek Uzay Görevi 437 Gün Sürdü: Rus kozmonot Valeri Polyakov, Mir Uzay İstasyonu'nda 1994'ten 1995'e kadar aralıksız 437 gün 17 saat 58 dakika uzayda kalarak en uzun tek uzay görevi rekorunu elinde tutuyor.

15. Uzayda Duş Alınmaz: Uzayda su tasarrufu ve yerçekimsiz ortamda suyun dağılma zorluğu nedeniyle duş almak mümkün değildir. Astronotlar, ıslak mendil ve özel "durulanmayan" şampuanlar kullanarak kişisel hijyenlerini sağlarlar.

16. Uzay giysileri Ferrari'den daha pahalıdır!
    Bir uzay giysisinin maliyeti yaklaşık 12 milyon dolar civarındadır.

17. Astronotlar uzayda çamaşır yıkayamaz.
    Kıyafetler kokarsa ya da kirlenirse atılır; temiz giysi giyilir.

18. Kalem yazmaz, kurşun kalem kırılır... Astronotlar için özel kalemler üretilmiştir!
    Basınçlı mürekkep teknolojisi sayesinde uzayda bile yazabilen kalemler tasarlanmıştır.

19. Uzayda ekmek yasaktır!
    Kırıntılar ekipmanlara zarar verebileceği için onun yerine lavaş türü yassı ekmekler kullanılır.

20. Astronotlar uzayda her 90 dakikada bir gün doğumu görür.
    Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), Dünya'nın etrafında saatte 28.000 km hızla döner.

21. İdrar, uzayda geri dönüştürülüp su olarak içilir.
    NASA, su tasarrufu için idrar ve teri bile filtreleyip içme suyuna çevirir.

22. Ay’da yürümek, Dünya’da yürümekten 6 kat daha hafiftir.
    Ay’daki yerçekimi, Dünya’nın sadece %17’si kadardır.

23. Bir astronotun uzay yolculuğu sonrası Dünya'ya uyum sağlaması 1-2 hafta sürebilir.
    Kaslar zayıflar, denge bozulur ve yürümek bile zorlaşır.

24. Uzayda ateş farklı yanar!
    Yerçekimi olmadığı için alevler yukarı doğru değil, küresel biçimde yayılır.

25. Koku hissi zayıflar, bu yüzden yemekler bol baharatlı olur.
    Astronotlar burun tıkanıklığı yaşar; tat alma da zorlaşır.

26. Astronotlar özel uyku torbaları içinde duvara sabitlenmiş şekilde uyur.
    Yoksa havada süzülüp çarpabilirler.

27. Uzayda saatler şaşar: Astronotlar Dünya'daki saat dilimine göre yaşar.
    Örneğin ISS'deki astronotlar UTC saatine göre hareket eder.

28. İnsan DNA’sı uzayda mutasyona uğrayabilir!
    NASA ikiz deneyi, uzayda uzun süre kalan astronotun DNA'sında değişim olduğunu göstermiştir.

29. Astronotların Eğitimi Yıllar Sürer. Bir astronotun uzay görevine hazır hale gelmesi 2-3 yıl içinde gerçekleşir.

    

    İnegöl'den MEB Robot Yarışması’na 105 Öğrenciyle Rekor Katılım

    İçeriği Görüntüle

30. Ay'da Parmak İzi Bırakmak Mümkün. Ay'ın atmosferi olmadığı için astronotların bot izi ve el izi, rüzgar veya parçalar olmadan sonsuza kadar yıl sürebilir. Apollo görevlerinden kalanlar hala devam ediyor Aylardır.

31. Astronotlar Uzayda Egzersiz Yapmak Zorunda. Mikrogravite, kas ve kemik kaybı neden olur. Bu nedenle astronotlar günde 2 saat egzersiz yapar (koşu bandı, bisiklet veya dirençli aletlerle). Örneğin koşu bandında astronotlar kayışlarla sabitler.

32. Radyasyon. Uzayda kozmik radyasyon, Dünya'daki radyasyondan 10 kat daha dayanıklıdır. Astronotlar, uzun süreli görevlerde kanser riskiyle karşı karşıya kalabilir. Bu sayede uzay araçları ve istasyonlar radyasyon kalkanlarıyla bağışlanır.

33. Psikolojik Etkiler: Uzayın izolasyonu ve kapalı ortam, astronotlarda stres veya yalnızlık hissine yol açar.

Paylaştığımız bu bilgiler, uzayın ve astronotların inanılmaz dünyasına küçük bir pencere açıyor. Bilim ve teknoloji sayesinde insanlık, bu zorlu ve heyecan verici ortamda hayatta kalmanın ve keşfetmenin yollarını bulmaya devam edecek!

İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!

Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!

Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!

Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!