“Söz temsek” deyimi, Anadolu'nun bazı yörelerinde sıkça duyulan, günlük konuşma diline yerleşmiş eski ve köklü bir ifadedir. Bu deyim “söze inanmak, söyleneni doğru kabul etmek” anlamında kullanılır. Temelde “temmek” fiiliyle bağlantılıdır. Eski Türkçede “temmek” ya da “temsek”, inanmak, tasdik etmek, doğru kabul etmek gibi anlamlara gelir. “Söz temmek” ise “söyleneni doğru kabul etmek, birinin sözünü onaylamak” anlamında yerleşmiştir.
Halk arasında “Ona bir söz temseydim, başıma gelmeyen kalmazdı” gibi kullanımlarda sıkça karşımıza çıkar.
Hangi Bölgelerde Kullanılır?
Bu deyim özellikle Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’nun bazı köylerinde, özellikle yaşlı kuşaklar arasında hâlâ kullanılır. Günümüzde genç kuşak tarafından pek bilinmese de, sözlü kültürün ve köy ağzının güçlü olduğu yerlerde deyimin hâlâ yaşayan örnekleri vardır.
Aynı zamanda bu deyim, ağız özelliklerine göre “söz temiyek”, “söz temmedim”, “temtim” şeklinde de duyulabilir.
Söz Temmenin Kullanıldığı Örnekler
Günlük dilde bu deyim şu anlamlarda geçebilir:
- “Ben o adamın sözüne temmedim, iyi ki de etmemişim.”
(Onun söylediklerine inanmadım, iyi ki de inanmamışım.) - “Dedim ki, bu işler böyle olmaz, söz temme sakın!”
(Bunlara inanma, söylediklerine güvenme!)
Yani biri size bir şey anlattıysa, siz de buna inanmadıysanız, “söz temmedim” diyerek durumu özetleyebilirsiniz.
Bu Deyimin Alt Anlamları
Her ne kadar doğrudan "inanmak" gibi görünse de bu deyimde çoğu zaman bir temkinlilik, ihtiyat payı ve şüphe de saklıdır. Yani kişi, bir sözün doğruluğuna hemen güvenip harekete geçmez; önce tartar, ölçer. Bu deyim, aynı zamanda Anadolu insanının sağduyusunu, ölçülü davranışını ve “her söylenene hemen kanmama” tavrını da gösterir.
Günümüz Türkçesiyle Karşılığı Nedir?
Bugünkü modern Türkçeye çevirdiğimizde “söz temmek” deyiminin karşılığı;
- "Söze inanmak",
- "Söyleneni doğru kabul etmek",
- "Onaylamak" veya
- "İçselleştirerek kabul etmek" gibi anlamlar taşır.
Fakat bu deyim, sadece bir kelime karşılığı ile açıklanamayacak kadar kültürel bir bağlam içerir. Çünkü deyimin kökü, toplumun geçmişteki temkinli yaklaşımını ve yaşanmış tecrübelerden süzülen bir halk zekâsını taşır.
“Söz temsek” deyimi, Türkçenin köklü halk ağızlarından birine ait, az bilinen ama güçlü bir ifadedir. Anlamı kısaca "birinin sözüne inanmak, söyleneni tasdik etmek"tir. Ama bu deyimi kullanan kişinin, genellikle söz konusu kişiye ya da söze karşı bir temkinlilik taşıdığı da anlaşılır. Dilimize yerleşmiş bu tarz deyimler, halkın konuşma biçimiyle birlikte kültürel hafızasını da taşır. Bu yüzden unutulmaması, korunması ve anlaşılması önemlidir.
