“Mütevellit”, Arapça kökenli bir sözcüktür ve “bir şeyden dolayı, bir şeyden kaynaklanan, bir şeyin sonucu olarak ortaya çıkan” anlamına gelir.
Genellikle cümle içinde “–den mütevellit” şeklinde kullanılır ve “–den dolayı” ifadesiyle aynı görevi üstlenir.
Örneğin:
“Yaşanan aksaklıklardan mütevellit toplantı ertelendi.”
Bu cümlede kelime, “aksaklıklar nedeniyle” anlamında kullanılmıştır.
Günlük Dilde Kullanımı Nedir?
Günlük hayatta çok sık tercih edilmese de resmî ve teknik dilde hâlâ yaygın bir kullanımı vardır. Daha çok:
-
Resmî yazışmalarda
-
Hukuk dilekçelerinde
-
Eski edebî metinlerde
-
Akademik açıklamalarda
bu kelimeye yer verilir. Günlük konuşmada ise yerine genellikle “yüzünden, sebebiyle, dolayı, kaynaklı” gibi daha sade ifadeler kullanılır.
Kelimenin Kökeni Nedir?
Arapça Geçmiş
“Mütevellit”, Arapça “tevellüd” kökünden gelir. Bu kök “doğmak, ortaya çıkmak, meydana gelmek” anlamı taşır. Dolayısıyla kelimenin Türkçedeki anlamı da bir şeyin ortaya çıkması, bir şeyden doğması üzerine kuruludur.
Hangi Alanlarda Daha Sık Kullanılır?
Hukuk Metinleri
Hukuk dilinde neden-sonuç ilişkisini net belirtmek için sık kullanılır.
Örneğin: “Sözleşmeden mütevellit yükümlülükler yerine getirilmedi.”
Resmî Yazışmalar
Devlet kurumlarının yazılı açıklamalarında bu kelime tercih edilebilir.
Bunun nedeni kelimenin hem ağır hem de kesinlik ifade eden bir yapıya sahip olmasıdır.
Edebiyat
Özellikle Osmanlı dönemine yakın yazılmış edebî eserlerde “mütevellit” kelimesini görmek mümkündür.
Mütevellit Yerine Kullanılabilecek Daha Basit Kelimeler
Daha sade bir Türkçe tercih etmek isteyenler kelimenin yerine şu ifadeleri kullanabilir:
-
Dolayı
-
Nedeniyle
-
Yüzünden
-
Kaynaklı
-
Sebebiyle
Bu ifadeler hem konuşma dilinde hem de modern yazı dilinde daha yaygındır.
Örnek Cümlelerle Pekiştirelim
Cümle Örnekleri
-
“Yoğun yağışlardan mütevellit ulaşımda aksaklık yaşandı.”
-
“Projeden mütevellit yeni sorumluluklar eklendi.”
-
“Arızadan mütevellit sistem geçici olarak kapatıldı.”
Bu cümlelerde görüldüğü gibi kelime hep neden-sonuç ilişkisini ifade etmek için kullanılır.
Neden Hâlâ Kullanılıyor?
Dilsel Ağırlık
Bazı kurum ve metinler daha “ağır” ve “resmî” bir dil kullanmayı tercih eder. Bunun nedeni hem geleneğin sürmesi hem de dilin ciddiyetini korumaktır.
Teknik Anlam Netliği
“Mütevellit”, kısa ama güçlü bir kelimedir. Cümlede nedenselliği netleştirir ve yanlış anlaşılmayı azaltır.
“Mütevellit”, kökeni Arapça olan, “bir şeyden dolayı” anlamına gelen eski ama hâlâ geçerliliğini koruyan bir kelimedir. Daha çok resmî, teknik ve akademik alanlarda kullanılır. Günlük dilde daha sade karşılıkları tercih edilse de kelimenin anlamını bilmek hem okuduğunu daha iyi anlamayı hem de gerektiğinde doğru şekilde kullanabilmeyi sağlar.
