Hastalıkların ve kötülüklerin uzaklaştırılması için boyna asılan veya üstte taşınan, çeşitli duaların ve ayetlerin yazıldığı muskalar, geleneksel inanç ve uygulamaların modern dünyadaki yerini sorgulatıyor. Peki, bu antik uygulamanın günümüzdeki etkisi nedir ve İslam dini bu konuda ne diyor?
Muska Nedir ve Tarihçesi
Muska, genellikle olası bir hastalıktan korunma veya tedavi amacıyla kullanılan, çoğunlukla üçgen biçiminde katlanmış yazılı kağıtlardır. Kökeni Arapça "nüsha" kelimesine dayanan muska, farklı kültürlerde farklı isimlerle anılmıştır. Bu geleneksel nesneler, İslam dünyasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Hadis ve fıkıh kitaplarında, "rukye" olarak geçmektedir.
Muska, genellikle bir hastalıktan korunmak veya tedavî amacıyla yazılarak taşınır. Çoğunlukla üçgen biçiminde meşin, teneke, gümüş ve altın kalplar içine konarak boyna asılır. Dört köşeli veya kalp biçiminde kılıflara da konan nuska, İslâm dünyasında yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Muskanın İçeriği ve Çeşitleri
Muskalarda genellikle Kuran ayetleri, hadisler ve dualar yazılırken, bazılarında efsanevi kişilerin adları, simgeler, rakamlar, hayvan resimleri ve tılsımlı sözler de bulunabilmektedir. İslam'dan önceki dönemlere ait muskalar, çeşitli batıl inanç ve hurafelere dayanırken, İslam dönemine ait olanlar daha çok ayet, hadis gibi dini metinler içerir.
Muskanın İslam Fıkhındaki Yeri
Müslümanlar tarafından yazılan ve kullanılan muskalara İhlas, Felak, Nâs, Yasin, Fâtiha süreleri, Âyetü'l-Kürsi, Salavat, Kelime-i Tevhit, Esmaül-Hüsna gibi çeşitli ayet, hadis ve dualar yazılır.
İslâm'a göre nazar, korku ve benzeri bazı psikolojik hastalıklar için bunlar gibi sûre, ayet, hadis ve duaları okumak ve yazıp bir yere asmak caiz kabul edilmiştir.
İslam fıkhı, zararı giderme yöntemlerini üç kategoriye ayırır. Bunlar kesin, muhtemel ve etkisi ihtimalli yöntemlerdir. Muska kullanımı, bu üç kategoriden birine girebilir. Özellikle psikolojik rahatsızlıklar için Kuran ayetlerinin okunması ve muska olarak taşınması, İslam'da caiz görülmüştür.
İslâm dini, insan sağlığının korunmasına ve hastalandığı zaman tedâvî görmesine son derece önem vermiştir. Bir Müslüman Hz. Peygamber (s.a.s)'in huzuruna gelerek, "Ya Rasûlallah, gerektiğinde tedâvi olalım mı?" diye sormuş. Hz. Peygamber (s.a.s) bu soru üzerine: "Ey Allah'ın kulları tedâvi olunuz. Yüce Allah ihtiyarlığın dışındaki her hastalığın şifâsını yaratmıştır." diye buyurmuştur (Buhârî, Tıb, 1; et-Tirmizî, Tıb, 2;)
Yine bir hadiste, Hz. Peygamber (s.a.s)'in Felak ve Nas sûreleri nazil oluncaya kadar, insan ve cinlerin nazarlarından Allah'a sığındığı açıklanmaktadır. Bu iki sure nazil olduktan sonra bunların kıraati ile Allah'a sığınmıştır. (et-Tirmizî, Tıb, 16; İbn Mace, Tıb, 33).
Hasta olan bir insanın dua etmesi ve okuması câiz olduğu gibi, yakınlarına ve salih kimselere bunu yaptırmak da câizdir. Hz. Aişe (r.a)'dan şöyle rivâyet edilmiştir: Hz. Peygamber (s.a.s) hasta olan akrabalarının üzerine okuyarak sağ eliyle onları sıvazlar ve şöyle derdi: "Ey Allah'ım, ey insanların Rabb'ı, şu hastalığı götür, şifâ ver, şifâ veren Sensin. Senin vereceğin şifâdan başka şifâ yoktur. Hastalığı ortadan kaldıracak bir şifâ ver" (İbn Mace, Tıb, 35, 36).
Muska Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Muska kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı şartlar vardır. Bu şartlar arasında okunan ve yazılan metnin anlaşılabilir olması, manası bilinmeyen isim ve işaretlerin kullanılmaması, şifa verenin yalnızca Allah olduğuna inanılması yer alır.
İslam alimleri şu şartları yerine getirmek sureti ile nuska hazırlanamsını,okuma ve yazma sûreti ile tedâvîyi caiz görmüşlerdir:
1- Okunan ve yazılan şey sûre, ayet, hadis veya manası anlaşılan dua olacak.
2- Manası bilinmeyen bir takım isim, harf, resim ve işâretler kullanılmayacak. Cin ve Şeytanlara ait tılsımlar olmayacak.
3- Tıbbi tedâvide olduğu gibi, burada da şifâ verenin yalnız Allah olduğuna inanılacak; O'ndan başkasından hiç bir şey umulmayacaktır.
4- Sevdirmek veya nefret ettirmek gibi, ayırmak, boşamak, zarar vermek gibi, kul hakkına girmek gibi tedâvi ile alakası olmayan şeyler için yapılmamalıdır.
Nuskada Ölçü İslâm olmalı. Niyet Allah'ın rızası olmalıdır. Nuska yazılırken haram işlenmemelidir.
Muska kullanımı, İslam dini açısından belirli şartlara uygun olduğu sürece sakıncasızdır. Ancak, bu şartlara aykırı muskalar, şirk anlamına geleceğinden kesinlikle yasaklanmıştır.
Nuskadan ücret alma konusuna gelince; İslam âlimlerinin çoğunluğu, muska yazma ve dua okuma yoluyla tedavi için ücret alınmasını caiz görmüş, ancak bunun istismar edilmemesi gerektiğini vurgulamışlardır.
Kaynak: Şamil İslam Ansiklopedisi, Madde yazarı: Nureddin TURGAY
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar