Türkiye’nin Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer alan İnegöl Dağı, 1873 metre yüksekliğiyle bölgenin en dikkat çekici doğal oluşumlarından biridir. Dağ, doğu ve kuzeyde Amasya’nın Gümüşhacıköy, güneyde Hamamözü, batıda ise Çorum’un Osmancık ilçeleri arasında uzanmaktadır.
Yaz aylarında hayvancılıkla uğraşanların kullandığı yayla evleriyle bilinen dağ, doğal yaşam açısından da önem taşır. Osmancık ilçesinin Başpınar köyü sınırında yer alan Başpınar Yaylası, İnegöl Dağı’na oldukça yakın konumdadır. Tarihi kaynaklara göre İnegöl Dağı, Hitit metinlerinde “Tehşina” adıyla geçmektedir.
Jeolojik yapı ve coğrafi konum
İdari olarak Amasya, Çorum ve Samsun illerinin sınırları içinde kalan İnegöl Dağı kütlesi, hem daimi hem de mevsimlik yerleşim birimlerini barındırır. Kızılırmak ve Yeşilırmak havzaları arasında doğal bir su bölümü hattı oluşturan dağ, jeomorfolojik özellikleriyle öne çıkar. Bölgenin bugünkü yapısı, farklı dirençteki kaya türleriyle tektonik hareketlerin etkisiyle şekillenmiştir.
Kalker ve mermer yataklarının yoğun olduğu alanda karstik şekiller görülür. Bu durum, dağın jeolojik çeşitliliğini artırırken aynı zamanda doğal aşınma süreçlerini de hızlandırmaktadır. İklim, topografya ve kaya türleri arasındaki etkileşim, dağın bugünkü görünümünü belirlemiştir.
İklim ve yükselti özellikleri
İnegöl Dağı, kış aylarında uzun ve kar yağışlı, yaz aylarında ise kısa ve serin bir iklim yapısına sahiptir. Batı eteklerinden geçen Kızılırmak vadisinde 500 metre seviyesinde izohips hattı bulunurken, en yüksek nokta olan İnegöl Tepesi 1873 metreye ulaşır. Kuzey, güney ve doğu yamaçlarında nispi yükselti farkı 1100 metre civarındadır.
Dağın önemli coğrafi özelliklerinden biri, Kızılırmak ile Yeşilırmak havzalarını birbirinden ayırmasıdır. Çaltepe (1453 m), Gavurçalı Tepe (1802 m), Akkaya Tepe (1507 m), İnegöl Tepe (1873 m) ve Yanık Tepe (1247 m) üzerinden geçen su bölümü çizgisi, iki büyük akarsuyun havzalarını doğal olarak sınırlandırır. Bölge genelinde ise kışları sert geçen karasal iklim hâkimdir.
