Denizlerin derinliklerine yapılan keyifli dalışlar bazen ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle kontrolsüz ve hızlı şekilde su yüzeyine çıkmak, dalgıçlar için hayati tehlike oluşturabilecek bir durumu tetikleyebilir: Vurgun, ya da tıptaki adıyla dekompresyon hastalığı. Peki vurgun nedir, neden olur ve nasıl fark edilir?
Vurgun Nedir?
Vurgun, yani dekompresyon hastalığı; dalış sırasında vücutta çözünmüş halde bulunan gazların, özellikle azotun, su yüzeyine ani çıkış sırasında baloncuklar halinde ortaya çıkmasıyla oluşan bir rahatsızlıktır.
Normalde derinlere indikçe basınç artar ve bu basınç altında vücuttaki gazlar dokulara çözüner. Ancak ani bir şekilde su yüzeyine çıkıldığında bu gazlar hızlıca açığa çıkar ve kan dolaşımında küçük kabarcıklar (hava baloncukları) oluşturur. Bu kabarcıklar vücudun çeşitli yerlerinde damarları tıkar, sinirleri sıkıştırır ve ciddi sorunlara yol açar.
Vurgun Hastalığının En Sık Görülen Belirtileri Nelerdir?
- Eklem ve Kas Ağrıları: Özellikle omuz, dirsek, diz ve bel bölgesinde şiddetli ağrılar olur. Dalgıçlar bunu genellikle "bıçak saplanır gibi" bir ağrı olarak tarif eder.
- Baş Dönmesi ve Sersemlik: Merkezi sinir sistemi etkilenirse kişi kendini sersemlemiş hisseder, yürümekte zorlanabilir.
- Ciltte Kaşıntı ve Kızarıklık: Vücutta gaz kabarcıklarının oluştuğu bölgelerde kızarıklık, döküntü, kaşıntı ve hatta şişlik meydana gelebilir.
- Nefes Darlığı ve Göğüs Ağrısı: Gaz kabarcıkları akciğeri etkilerse kişi nefes almakta zorlanabilir. Bu durum oldukça tehlikelidir.
- Mide Bulantısı ve Kusma: Beyin etkilenirse mide bulantısı, kusma ya da bilinç bulanıklığı yaşanabilir.
- Kas Güçsüzlüğü ve Uyuşma: Sinirlerin sıkışması nedeniyle kollar ve bacaklarda uyuşukluk, karıncalanma ve güç kaybı görülebilir.
Vurgun Hastalığı Neden Olur?
- Ani ve Hızlı Yüzeye Çıkış: Dalış sonrası, vücuda yerleşen gazların güvenli şekilde dışarı atılması için kontrollü bir şekilde yüzeye çıkmak gerekir. Hızlı çıkış, gazların baloncuk haline gelmesine yol açar.
- Yetersiz Dalış Eğitimi: Dalış tekniklerine hâkim olmayan kişilerin bilinçsizce yaptığı hareketler bu riski artırır.
- Derin ve Uzun Süreli Dalışlar: 30 metreden derin dalışlarda ya da 1 saati aşan sürelerde risk daha yüksektir.
- Yetersiz Dinlenme Aralıkları: Arka arkaya yapılan dalışlarda vücut tam olarak toparlanamaz, bu da tehlikeyi artırır.
Kimler Daha Fazla Risk Altında?
- Profesyonel dalgıçlar
- Askeri sualtı görevlileri
- Amatör dalgıçlar
- Basınç odalarında çalışan kişiler
Bu hastalık yalnızca deniz dalışlarında değil, uçuş ve yüksek irtifa durumlarında da nadiren görülebilir. Özellikle dalış yaptıktan hemen sonra uçağa binmek, riski artırır.
Vurgun Yediğinden Şüphelenilen Birine Ne Yapılmalı?
- Hemen su altı aktivitesi durdurulmalı.
- Kişi düz bir zemine yatırılmalı ve hareket ettirilmemeli.
- Oksijen verilmesi çok önemlidir.
- En yakın sağlık kuruluşuna vakit kaybetmeden ulaştırılmalı.
- Bazı durumlarda “hiperbarik oksijen tedavisi” denilen özel bir tedavi gerekir. Bu tedaviyle kişi özel bir basınç odasına alınarak gaz kabarcıkları giderilir.
Vurgundan Korunmak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
- Dalış süresi ve derinliği iyi planlanmalı.
- Yüzeye çıkarken "dekompresyon durakları" yapılmalı.
- Her dalıştan önce yeterince dinlenilmeli, uykusuz dalış yapılmamalı.
- Dalıştan sonra uçak yolculuğu gibi basınç değişiminden kaçınılmalı.
- Mutlaka eğitimli ve lisanslı dalış eğitmenleri eşliğinde dalınmalı.
Vurgun, hafife alınmaması gereken ve bilinçsiz yapılan dalışların en büyük tehlikelerinden biridir. Belirtileri zaman zaman geç ortaya çıkabilir ama etkileri ciddi olabilir. Deniz tutkunları, su altı dünyasını keşfederken güvenlik kurallarını ihmal etmemeli. Unutmayın; dalış bir spor değil, aynı zamanda bir disiplindir.
