Sinestezi ya da özgün Türkçe yazımıyla sineztezi, bilimsel ve felsefi yönleri olan oldukça ilginç bir algı durumudur.
Bu haberimizde sinestezi hakkında merak edilen tüm soruları madde madde ve açıklamalı şekilde paylaşıyoruz.
Sinestezi Nedir? Kelime Anlamı ve Tanımı
Sinestezi, normalde birbiriyle ilgisiz olan duyuların birleşerek eş zamanlı olarak deneyimlenmesidir. Örneğin, renkleri tatmak veya sesleri hissetmek gibi.
Sinestezi, bir duyunun uyarılmasıyla birlikte başka bir duyunun da otomatik ve istemsiz şekilde tetiklenmesi durumudur. Örneğin, bazı insanlar harfleri veya sayıları belirli renklerde “görürler” ya da müzik seslerini “koklayabilirler”.
Beynin duyusal bilgiyi birden fazla duyusal bölgeye yönlendirmesi sonucu ortaya çıkan algısal bir durumdur. Sinesteziye sahip kişilere sinestet denir.
Kelime anlamı olarak sinestezi, eski Yunanca "syn" (birlikte) ve "aesthesis" (duyu, algı) kelimelerinin birleşiminden gelir ve "duyuların birleşimi" anlamına gelir.
Sinestezi Sahibi İnsanların Özellikleri ve Belirtileri
Sinestetlerin en belirgin özelliği, birden fazla duyuyu anormal bir şekilde harmanlamalarıdır. Bu durum, kişinin algısıyla doğrudan ilişkilidir. Sinestezinin temel belirtileri şunlardır:
-
Kelimelerin tadını almak: Belirli kelimeleri duyduklarında veya okuduklarında belirli tatlar hissetme.
-
Müziklerin rengini görmek: Müzik dinlerken farklı notaların veya enstrümanların belirli renkleri çağrıştırması.
-
Duyulan sesleri hissetmek: Sesleri sadece duymakla kalmayıp, aynı zamanda fiziksel bir his veya dokunsal bir deneyim olarak algılama.
-
Soyut şeylere anlam yüklemek: Sayılara, günlere veya haftalara belirli renkler, kişilikler veya duygular atfetme.
-
Gürültüsüz hareketlerde bile sesler duyma: Örneğin, bir kişinin sessizce yürümesini izlerken ayak seslerini duyma.
Sinestezi Kimlerde Görülür ve Neden Olur?
Sinestezi, herkeste görülebilen bir durumdur ancak bazı faktörler sinesteziye yatkınlığı artırabilir. Genetik faktörler sinestezinin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynayabilir. Ayrıca otizm spektrumundaki kişilerde sinestezi görülme olasılığı daha yüksek olarak değerlendirilir.
Sinestezinin nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, beynin duyusal bölgeleri arasındaki artan iletişimden kaynaklandığı düşünülür. Bu durum, duyuların birleşmesine yol açar. Sinesteziye neden olan faktörler şunlardır:
-
Beynin duyusal bölgelerindeki iletişimin artması: Farklı duyusal korteksler arasındaki bağlantıların güçlenmesi.
-
Beyin tepkisi veya reaksiyonunun artması: Beynin belirli uyarılara karşı daha yoğun tepki vermesi.
-
Gelişimsel olarak ortaya çıkması: Genellikle çocukluk döneminde başlar ve ömür boyu devam eder.
-
Edinilmiş bir şekilde meydana gelmesi: Nadiren, kafa travması veya felç gibi beyin hasarları sonrasında ortaya çıkabilir.
-
Bazı ilaçların neden olması: Bazı psikotrop ilaçların yan etkisi olarak sinestezi benzeri deneyimler yaşanabilir.
-
Genetik faktörler: Ailede sinestezi öyküsü olan kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir.
Sinestezi Türleri
Sinestezinin birçok alt türü bulunur ve hangi duyuların eşleştiğine bağlı olarak değişir. En yaygın sinestezi türleri şunlardır:
-
Grafem-renk sinestezisi: Belirli harflerin veya sayıların belirli renklerle ilişkilendirilmesi. Örneğin, "A" harfini kırmızı, "B" harfini mavi olarak görmek.
-
Sesten renge sinestezi: Belirli seslerin farklı renklerde şekiller veya desenler görülmesi.
-
Leksikal-Gustatorik Sinestezi, Sözcüksel-tatlı sinestezi: Bazı kelimelerin veya seslerin farklı tatlar uyandırması. Bu oldukça nadir görülen bir türdür.
-
Kromestezi (ses rengi): Seslerin renklerle ilişkilendirilmesi veya görsel renkleri ortaya çıkarması.
-
Mizofoni: Bazı seslerin öfke, kızgınlık, hayal kırıklığı ve üzüntü gibi güçlü olumsuz duygulara neden olması. Çiğneme, dudak şapırdatma veya vurma sesleri yaygın tetikleyicilerdir.
-
Zaman-Mekan Sinestezisi: Takvimsel bilgiler uzaysal olarak hissedilir.
-
Ayna-Dokunma Sinestezisi: Başkasının dokunma hissi kişi tarafından da hissedilir.
-
Kişilik-Sayı Sinestezisi: Sayıların kişiliği varmış gibi algılanması.
-
Duygusal-Renk Sinestezisi: Duygulara renk ya da şekil eşlik etmesi.
Sinestezi En Çok Kimlerde Görülür?
-
Kadınlarda erkeklere oranla daha yaygındır.
-
Aile geçmişinde sinestezi olanlarda daha sık görülür.
-
Sanatçılar, müzisyenler, şairler arasında daha yüksek oranda rastlanır.
-
Otizm spektrumundaki bireylerde de daha sık görülebilir.
Sinestezinin Beyinle ve Anesteziyle Bağlantısı
Sinestezi, beynin duyusal bölgeleri arasındaki artan bağlantılardan kaynaklanır. Normalde ayrı işleyen duyusal korteksler arasında çapraz aktivasyon meydana gelir.
Örneğin, görsel korteks ve işitsel korteks arasında normalden daha fazla bağlantı olması, seslerin renk olarak algılanmasına yol açabilir.
Anestezi ile sinestezinin doğrudan bir bağlantısı yoktur. Anestezi, duyusal algıyı geçici olarak baskılayarak ağrıyı ve bilinci ortadan kaldırmayı amaçlayan tıbbi bir durumdur. Sinestezi ise duyusal algıların birleşmesiyle ilgili nörolojik bir olgudur. İkisi farklı mekanizmalar üzerinde işler.
Sinestezi Bir Hastalık mıdır? Tedavisi Var mı?
Sinestezi bir hastalık veya tıbbi bir problem değildir. Tam aksine, bazı kişiler için zenginleştirici bir deneyim olabilir. Bu nedenle özel bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz.
Ancak, bazı kişiler duyusal deneyimlerden rahatsızlık duyabilirler. Bu gibi durumlarda, etkileri yönetmek veya azaltmak için psikolojik destek veya başa çıkma stratejileri konusunda yardım alınabilir.
Eğer sinestezi, ilaçların bir yan etkisi olarak ortaya çıktıysa, doktor kontrolünde ilaç dozunda değişiklik yapılması, olası etkileri azaltmaya yardımcı olabilir.
Sinestezi Otizm Türü müdür? Psikolojik mi? Genetik mi?
-
Sinestezi otizm türü müdür? Hayır, sinestezi otizmin bir türü değildir. Ancak, otizm spektrumunda yer alan kişilerde sinestezi görülme ihtimali daha yüksek olarak değerlendirilir.
-
Sinestezi psikolojik mi? Sinestezi nörolojik temelli bir durumdur. Ancak, algısal bir fenomen olduğu için psikolojik etkileri de olabilir. Kişinin algıları ve deneyimleriyle yakından ilişkilidir.
-
Sinestezi genetik mi? Evet, sinesteziye neden olan faktörler arasında genetiğin de önemli bir rol oynadığı kabul edilir. Ailelerde sinestezi görülme eğilimi vardır.
Sinestezi Olan İnsanlara Tavsiyeler
Sinestezi bir rahatsızlık olmadığı için özel bir "tedavi" yerine, bu durumu anlamak ve onunla yaşamayı öğrenmek önemlidir. İşte sinestetlere yönelik bazı tavsiyeler:
-
Deneyimlerinizi kabullenin: Sinestezinin sizi benzersiz kılan bir özellik olduğunu anlayın ve deneyimlerinizi kabullenin.
-
Farkındalığınızı kullanın: Sinestezi size dünyaya farklı bir açıdan bakma yeteneği sunar. Bu farkındalığı üreticilik,özgünlük, problem çözme veya öğrenme süreçlerinizde avantaja çevirebilirsiniz.
-
Deneyimlerinizi paylaşın: Güvendiğiniz kişilerle veya sinestet topluluklarıyla deneyimlerinizi paylaşmak, yalnız olmadığınızı hissetmenize ve başkalarından ilham almanıza yardımcı olabilir.
-
Olumsuz etkileri yönetin: Eğer belirli duyusal eşleşmeler rahatsızlık yaratıyorsa, bu etkileri yönetmek için rahatlama teknikleri veya dikkat dağıtıcı yöntemler deneyebilirsiniz. Profesyonel bir psikologdan destek almak da faydalı olabilir.
Sinestezi Testi
Sinesteziyi test etmek için belirlenmiş özel bir klinik test bulunmamaktadır. Ancak, kişilerin tepkileri veya reaksiyonlarına göre sinestezinin varlığını tespit etmek mümkündür.
Genellikle bir kişinin belirli uyaranlara karşı tutarlı ve istemsiz duyusal eşleşmeler sergileyip sergilemediğine bakılır.
Örnek bir "test" (daha çok bir gözlem veya deney gibi düşünebilirsiniz):
Bu, gerçek bir klinik tanı testi olmasa da, kendi sinestezi deneyimlerinizi gözlemlemenize yardımcı olabilir:
-
Harfleri Renklendirme: Bir kağıda alfabedeki tüm harfleri (A'dan Z'ye) yazın. Her harfi gördüğünüzde aklınıza gelen ilk rengi yanına not alın. Birkaç hafta sonra aynı deneyi tekrarlayın. Eğer tutarlı bir şekilde aynı harflere aynı renkleri atıyorsanız (örneğin, "A" hep kırmızı, "B" hep mavi gibi), grafem-renk sinestezisine sahip olabilirsiniz.
-
Müzik ve Renk İlişkilendirmesi: Farklı müzik türleri (klasik, rock, caz vb.) dinlerken gözlerinizi kapatın ve aklınıza gelen renkleri, şekilleri veya desenleri not edin. Farklı şarkıların veya enstrümanların farklı görsel deneyimler yaratıp yaratmadığını gözlemleyin.
-
Tat ve Kelime Bağlantısı: Rastgele kelimeler (örneğin, "kapı", "masa", "bulut") seçin ve her kelimeyi telaffuz ettiğinizde veya okuduğunuzda belirli bir tat hissedip hissetmediğinizi fark edin.
-
Soru: Harfleri düşünün ve hangi rengi çağrıştırdıklarını söyleyin.
Örneğin:-
A: ___
-
B: ___
-
C: ___
Bir hafta sonra aynı teste tekrar cevap verin.
Eğer renkler aynı kalıyorsa ve bu sizde otomatikleşmişse, bu sinestezi belirtisidir.
İnternette “Synesthesia Battery” gibi bilimsel testler içeren siteler mevcuttur.
-
Bu tür gözlemler, sinestezi deneyimlerinizin tutarlılığını ve istemsizliğini anlamanıza yardımcı olabilir.
Sinestezi Olan Ünlüler
Tarih boyunca birçok ünlü isimde sinestezi olduğu düşünülmüştür veya kendileri bu durumu açıkça ifade etmişlerdir. İşte bazı örnekler:
-
Vladimir Nabokov: Ünlü yazar, grafem-renk sinestezisine sahipti ve harflerin renklerini görüyordu.
-
Kanye West: Müziklerinin renklerle ilişkili olduğunu ve sesleri renkler olarak algıladığını belirtmiştir.
-
Pharrell Williams: Müziği renkler ve dokular olarak deneyimlediğini söylemiştir.
-
Lord Byron: Şiirlerinde duyusal eşleşmelere sıkça yer vermesiyle bilinir, bu da sinestetik eğilimleri olduğuna dair yorumlara yol açmıştır.
-
Nikola Tesla: Bazı kaynaklara göre, icatlarını yaparken beyninde görsel ve işitsel imgelerin birleştiği sinestetik deneyimler yaşadığı düşünülmektedir.
-
Wassily Kandinsky: Renkleri ve sesleri birlikte algılardı; bu durum resimlerine yansımıştır.
-
Billy Joel: Müzik notalarını renklerle eşleştirdiğini söylemiştir.
-
Stevie Wonder (iddialar arasında): Ses ve renk ilişkisi kurduğu söyleniyor.
-
Vincent Van Gogh: Bazı renkleri işitsel imgelerle bağdaştırdığına dair notları vardır.
Sinestezi, beynin çalışma şekline dair büyüleyici bir pencere sunan, benzersiz bir algısal durumdur. Sizde var mı böyle özel algılar? Varsa tebrikler, çok özel bir insansınız!
ATB
İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!
Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!
Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!
Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!
