Konuşma gecikmesi, bir çocuğun yaşına uygun olarak beklenen konuşma becerilerini zamanında kazanamaması durumudur. Bu gecikme bazı çocuklarda sadece birkaç ayla sınırlı kalabilirken, bazılarında daha uzun sürebilir ve başka gelişimsel sorunların habercisi olabilir. Genellikle bir çocuk 1 yaşına geldiğinde tek kelimeler söyleyebilmeli, 2 yaşında ise en az 2 kelimelik cümleler kurabilmelidir. Eğer bu sınırlar geçilmişse ve hâlâ belirgin bir konuşma yoksa dikkatli olunmalıdır.
Her çocuk farklı hızda gelişir. Ancak gelişimsel basamaklarda büyük sapmalar gözlendiğinde bu durumun altında yatan sebeplerin araştırılması önemlidir. Konuşma geriliği tek başına bir sorun olabileceği gibi, işitme, nörolojik ya da psikolojik temelli başka problemlerin sonucu da olabilir.
İşitme Problemleri Önemli Bir Etken Olabilir
Çocuklarda konuşmanın gelişmesi büyük oranda duymaya bağlıdır. Bir çocuk çevresindeki sesleri ve kelimeleri yeterince net duyamıyorsa konuşmayı öğrenmesi zorlaşır. Bu nedenle geç konuşan her çocuk için ilk yapılması gereken işitme testidir. Orta kulak iltihapları, sıvı birikimi, doğuştan gelen işitme kayıpları gibi durumlar konuşmayı doğrudan etkiler.
İşitme sorunu fark edilmeden geçen süre, çocuğun dil gelişiminde geri kalmasına neden olabilir. Bu da hem akademik hem de sosyal hayatını etkileyebilir. Dolayısıyla erken tanı ve müdahale çok önemlidir.
Aile İçindeki Dil Ortamı Konuşmayı Etkileyebilir
Çocuğun büyüdüğü evdeki konuşma yoğunluğu da dil gelişimini etkileyen faktörlerden biridir. Aile bireyleri çocukla ne kadar sık ve zengin bir dille konuşursa, çocuğun kelime hazinesi o kadar hızlı gelişir. Televizyonun açık olduğu ama etkileşimin olmadığı bir ortamda büyüyen çocuklar, konuşma gelişimi açısından dezavantajlı olabilir.
Ayrıca çok fazla ekran maruziyeti olan çocuklarda dil gelişimi yavaşlayabilir. Çünkü televizyon ya da tablet, çocuğun pasif kalmasına neden olur. Oysa dil gelişimi, karşılıklı etkileşimle ve tekrarlarla gelişen bir süreçtir.
Gelişimsel Gecikmeler Ve Nörolojik Sorunlar Etkili Olabilir
Bazı çocuklarda geç konuşma, genel gelişim geriliğiyle birlikte görülür. Bu durum motor becerilerde, sosyal ilişkilerde ya da bilişsel gelişimde de yavaşlamalarla kendini gösterebilir. Örneğin otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda konuşma gecikmesi sık görülür. Bu çocuklar sadece geç konuşmakla kalmaz, aynı zamanda göz teması kurmamak, ismine tepki vermemek gibi başka belirtiler de gösterir.
Nörolojik bazı hastalıklar, beyin yapısında ya da işleyişinde meydana gelen problemler de konuşmayı geciktirebilir. Bu gibi durumlarda çocuğun nörolojik açıdan değerlendirilmesi gerekir.
Erkek Çocuklarda Geç Konuşma Daha Sık Görülebilir
Araştırmalar, erkek çocukların kız çocuklara göre daha geç konuşmaya meyilli olduğunu göstermektedir. Bu durum genetik ya da biyolojik farklılıklarla ilişkili olabilir. Ancak bu, geç konuşmanın her zaman normal olduğu anlamına gelmez. Erkek çocuklar da belirli bir yaşı geçtikten sonra konuşmaya başlamadıysa uzman desteği alınmalıdır.
Ailede Geç Konuşma Geçmişi Olması Etkili Olabilir
Bazı durumlarda çocuğun ailesinde de benzer bir geç konuşma öyküsü olabilir. Anne, baba ya da kardeşlerden birinin de çocukken geç konuştuğu biliniyorsa, genetik bir yatkınlıktan söz edilebilir. Yine de bu durum çocuğun dil gelişimini göz ardı etmeyi gerektirmez. Aile öyküsü olsa bile, çocuğun zamanında konuşup konuşmadığı titizlikle takip edilmelidir.
İki Dillilik Konuşma Gelişimini Yavaşlatabilir
Çocuk iki dilli bir ortamda büyüyorsa, her iki dili de öğrenme süreci zaman alabilir. Bu durum konuşmada bir miktar gecikmeye neden olabilir. Ancak bu, kalıcı bir sorun değildir. İki dilde de düzenli ve dengeli bir şekilde maruz kalan çocuklar, zamanla her iki dili de öğrenebilir. Yine de bu süreçte çocuğun konuşma gelişimi yakından takip edilmelidir.
Sosyal Uyaransızlık Da Konuşmayı Etkileyebilir
Bazı çocuklar yeterince sosyal uyarana maruz kalmadığında konuşma becerilerini geç geliştirebilir. Uzun süre yalnız kalan, çok az oyun oynayan, yetişkinlerle ya da akranlarıyla iletişim kurmayan çocuklarda bu durum görülebilir. Konuşma, sadece bir beceri değil, aynı zamanda sosyal bir ihtiyaçtır. Bu nedenle çocuğun sosyal ortamlara girmesi, yaşıtlarıyla oyun oynaması, yetişkinlerle iletişim kurması konuşma becerisini destekler.
Geç Konuşmanın Tedavisi İçin Ne Yapılmalı?
Konuşma gecikmesi fark edildiğinde bir çocuk doktoruna, ardından bir odyolog ve gerekiyorsa çocuk nöroloğu ya da gelişimsel pediatri uzmanına başvurulmalıdır. İşitme testi, gelişim değerlendirmesi ve gerekiyorsa nörolojik muayene yapılır.
Eğer herhangi bir fiziksel ya da nörolojik problem saptanmazsa, çocuk bir dil ve konuşma terapistine yönlendirilir. Uzmanlar, çocuğun ihtiyaçlarına özel programlar hazırlar ve oyun temelli terapi ile konuşma becerilerini geliştirir.
Ailelerin bu süreçte sabırlı olması, çocuğa baskı yapmadan destekleyici bir dil ortamı sağlaması çok önemlidir. Evde bol bol kitap okunması, açık uçlu sorular sorulması, çocuğun verdiği her tepkinin anlamlı bulunması bu süreci olumlu etkiler.
Çocuklarda geç konuşma pek çok nedene bağlı olabilir. İşitme sorunlarından sosyal uyaransızlığa, genetik faktörlerden nörolojik durumlara kadar birçok etken bu gelişimi etkileyebilir. Erken fark edilip uzman kontrolünde değerlendirilen çocuklar için bu süreç başarıyla aşılabilir. Ailelerin dikkatli gözlemi, sabırlı yaklaşımı ve doğru yönlendirmesi, çocuğun sağlıklı dil gelişimi açısından hayati öneme sahiptir.
