Biyopsi, vücuttaki anormal bir dokudan örnek alınarak laboratuvar ortamında incelenmesini sağlayan tıbbi bir işlemdir. Kanser tanısı başta olmak üzere birçok hastalığın kesin teşhisinde kullanılan biyopsi, doku örneğinin yerine ve durumuna göre farklı yöntemlerle uygulanır. İşlem öncesi ve sonrasında dikkat edilmesi gereken detaylarla birlikte biyopsi türleri ve uygulama şekilleri nelerdir?
Biyopsi Nedir ve Neden Yapılır?
Biyopsi, hastalık şüphesi bulunan bir dokunun mikroskop altında incelenmek üzere alınmasıdır. En yaygın kullanım alanı kanser tanısı olan biyopsi, tümörlerin iyi huylu mu kötü huylu mu olduğunu belirlemek ve doğru tedavi planı oluşturmak için hayati rol oynar. Aynı zamanda mevcut bir hastalığın evresini takip etmek, tedaviye yanıtı değerlendirmek amacıyla da yapılabilir.
Biyopsi Çeşitleri Nelerdir?
Biyopsi işlemleri, şüpheli dokunun yeri, büyüklüğü ve yapısına göre farklı tekniklerle uygulanır:
İnce iğne aspirasyon biyopsisi: Cilt altındaki küçük lezyonlardan ince bir iğne yardımıyla hücre örneği alınır.
Kalın iğne biyopsisi: Daha büyük doku parçaları alınarak detaylı inceleme yapılır.
Vakum yardımlı biyopsi: Özel iğne ve emme sistemiyle tek girişten çok sayıda örnek alınabilir.
Eksizyonel biyopsi: Anormal dokunun tamamı cerrahi müdahaleyle çıkarılır; hem tanı hem tedavi amaçlıdır.
İnsizyonel biyopsi: Lezyonun yalnızca bir bölümü alınır; genellikle büyük tümörlerde kullanılır.
Tıraş biyopsisi: Derinin üst tabakası tıraşlanarak yüzeysel örnek alınır.
Yumruk biyopsisi: Cilt ve alt katmanlarından, dairesel bir aletle tam katmanlı örnek alınır.
Endoskopik biyopsi: Kameralı tüplerle vücut içindeki bölgelerden (mide, bağırsak, mesane) doku alınır.
Kemik iliği biyopsisi: Kalça kemiğinden sıvı ve katı doku alınarak kan hastalıkları değerlendirilir.
Lenf nodu biyopsisi: Lenf bezlerinin tamamı veya bir kısmı çıkarılarak kanser yayılımı araştırılır.
Sentinel lenf nodu biyopsisi: Kanserin ilk yayılabileceği bekçi lenf nodu çıkarılarak analiz edilir.
Cerrahi (açık) biyopsi: Diğer yöntemlerle ulaşılamayan durumlarda cerrahiyle doku çıkarılır.
Biyopsi Nasıl Yapılır?
Biyopsi, işlem yapılacak organa göre farklılık gösterir. İşlem lokal veya genel anestezi altında gerçekleştirilir. İğne biyopsilerinde genellikle görüntüleme eşliğinde doğru bölgeden örnek alınır. Cerrahi biyopsilerde küçük bir kesi açılarak doku çıkarılır. Alınan örnekler patoloji laboratuvarında analiz edilir.
Organlara Göre Biyopsi Uygulaması
Akciğer biyopsisi: Tomografi veya ultrason eşliğinde ince iğneyle yapılır. Kitleye ulaşarak canlı dokudan örnek alınır.
Böbrek biyopsisi: Ultrasonla yönlendirilerek lokal anestezi altında iğneyle böbrekten doku alınır.
Karaciğer biyopsisi: Lokal anesteziyle yapılan iğne biyopsisiyle karaciğerden örnek çıkarılır. Gerekirse ikili iğne sistemi kullanılır.
Rahim (endometrial) biyopsisi: Rahim içinden ince tüple doku alınır, genellikle adet düzensizliklerinde uygulanır.
Tiroid biyopsisi: İnce iğne ile nodülden hücre çekilir; işlem ultrason eşliğinde güvenli şekilde yapılır.
Meme biyopsisi: Ultrason, MR veya mamografi eşliğinde iğne veya vakumla örnek alınır. Gerekirse cerrahi müdahale uygulanır.
Biyopsi Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kan sulandırıcı ilaçlar işlemden önce kesilmeli ve kan değerleri kontrol edilmelidir. İşlem sonrası ise hasta birkaç saat veya bir gece gözlem altında tutulabilir. Bölgesel ağrı, morluk ve hassasiyet görülebilir ancak genellikle kısa sürede geçer. Açık biyopsi dışındaki işlemlerde kişi aynı gün günlük yaşantısına dönebilir.
Biyopsi Sonuçları Ne Zaman Çıkar?
Biyopsi sonuçları genellikle 3 ile 10 gün arasında açıklanır. Bazı durumlarda ameliyat sırasında alınan örneklerin sonuçları birkaç saat içinde çıkabilir. Süre, işlemin türüne ve laboratuvar imkanlarına göre değişiklik gösterir.
