Yıldırım nasıl düşüyor? Yıldırımdan korunmak için alınabilecek önlemler nelerdir?

Gökyüzünde yılda 3 milyar şimşek veya yıldırım oluşmaktadır. Bir diğer deyişle yılın herhangi bir zamanında dünyanın üstünde 2000 yıldırım bulutu vardır ve dünyamıza her saniyede 100 yıldırım düşmektedir.

Güçlü bir fırtına, Hiroşima'ya atılan atom bombasından 100 kat daha fazla enerji açığa çıkarmaktadır.

Kim bilir? Belki bir gün gelecek yıldırımları da enerji kaynağı olarak kullanmayı öğreneceğiz.

Yıldırım Düşmesi ve Çarpması Hakkında 20 İlginç Bilgi

1. Yıldırımın sıcaklığı 30.000°C’ye ulaşabilir.
   Bu, Güneş'in yüzeyinden yaklaşık 5 kat daha sıcaktır.

   

   BTÜ’nün Enerji Depolama Teknolojisi ABD’den Patent Aldı

   İçeriği Görüntüle

2. Yıldırım çarpması saniyeden kısa sürer ama etkisi ölümcül olabilir.
   Elektrik akımı milisaniyeler içinde vücuda girip çıkar.

3. Yıldırım düştüğünde çevresinde yer alan hava birdenbire genişler.
   Bu ani genişleme gök gürültüsünü oluşturur.

4. İnsanlar yıldırım çarpmasından sağ kurtulabilir.
   Ancak kalıcı yanıklar, sinir sistemi hasarı ve hafıza kaybı gibi etkiler bırakabilir.

5. ABD’de her yıl ortalama 20-30 kişi yıldırım çarpması sonucu ölür.
   Binlerce kişi ise yaralanır.

6. Yıldırım aynı yere birden fazla kez düşebilir.
   Örneğin, Empire State Binası’na yılda ortalama 20 kez yıldırım düşer.

7. Ağaçlar yıldırımın en sık hedeflerinden biridir.
   Islak gövdesi elektrik iletimini kolaylaştırır.

8. Yıldırım çarpması sonucu giysiler alev alabilir.
   Çünkü ani ısı artışı kumaşı tutuşturabilir.

9. Yıldırım düşmeden önce metal nesneler titreşebilir veya ses çıkarabilir.
   Bu, havadaki elektrik yükünün arttığını gösteren tehlikeli bir işarettir.

10. Yıldırım çarpan kişilerde “Lichtenberg figürleri” denilen yara izleri oluşabilir.
    Bu izler, vücutta yıldırımın geçtiği yolu gösterir.

11. Telefonla konuşurken yıldırımdan etkilenme riski iç mekanda da mümkündür.
    Özellikle sabit hatlı telefonlar risk taşır.

12. Araba, yıldırımdan koruyan “Faraday kafesi” gibi davranır.
    Metal çerçeve akımı yönlendirir ve içerideki insanları genellikle korur.

13. Yağmur başlamadan önce de yıldırım düşebilir.
    Yıldırım, fırtına bulutundan kilometrelerce uzağa ulaşabilir.

14. Uçakta yıldırım çarpması nadiren zarar verir.
    Modern uçaklar yıldırıma karşı özel olarak tasarlanmıştır.

15. Yıldırım, toprakta cam benzeri yapılar oluşturabilir.
    Bu yapılara “fülgarit” denir ve kumun ani ısınmasıyla oluşur.

16. Açık alanlar, yıldırım çarpması için risklidir.
    Futbol sahası, açık tarla, plaj gibi yerler en tehlikeliler arasındadır.

17. Yıldırım, GPS sinyallerini ve elektrik hatlarını bozabilir.
    Elektrik kesintileri, yangınlar ve cihaz arızaları oluşturabilir.

18. Yıldırım, orman yangınlarının doğal nedenleri arasında yer alır.
    Kurak bölgelerde küçük bir kıvılcım bile büyük yangına dönüşebilir.

19. Paratoner, yıldırımı toprağa yönlendirerek yapıları korur.
    1752’de Benjamin Franklin tarafından icat edilmiştir.

20. Yıldırım çarpan kişilerde zaman algısı bozulabilir.
    Olaydan sonra saatler geçmiş gibi hissedebilirler, hatta kısa süreli bilinç kaybı yaşanabilir.

Yıldırımların Kökeni

Bu gök olayı insanlığın ilk tarihinden itibaren ilahi bir işaret olarak görülmüştür.

Yıldırım düşmesi insanlar için tehlikeli olmasına rağmen insan yaşamına faydası da vardır.

Yıldırımlar yeryüzündeki bitkiler için faydalı maddeler olan nitratlar ve oksijenin de yeryüzüne inmesine neden olurlar.

Havanın Yükselişi ve Bulutların Oluşumu

Her şey güneş ışıkları ile yeryüzünde ısınan havanın yükselmesi ile başlıyor. Tabii içinde buharlaşan suyu da yukarı taşıyarak.

Bu yükselen hava yaklaşık 2-3 kilometreye ulaşınca havanın soğuk katmanlarına rast geliyor.

Soğuk havalarda nefes verince nefesimiz nasıl buharlaşıyorsa aynen o şekilde buharlaşıyor ve gördüğümüz bulutu oluşturuyor. Bu bulutlar daha sonra hava akımları ile 20.000 metreye kadar tırmanabiliyorlar.

Statik Elektriğin Gücü

Aslı tam bilinememesine rağmen bulutların bu yükselişleri sırasında içlerinde oluşan buz kristallerinin birbirlerine sürtünerek bir statik elektrik enerjisi açığa çıkardıkları öne sürülüyor.

Bu elektrik enerjisi bulutların üst katmanlarında pozitif(+), alt katmanlarında ise negatif(-) yüklü olarak birikiyor.

Bulutun içindeki yük havayı iyonize edecek güce ulaştığında şimşek oluşuyor.

Yıldırımın Toprağa İnişi

Yağmur bulutlarının alt yüzeylerindeki büyük negatif yük içindeki elektronları iterek orayı da pozitif yüklü hale getiriyor ve bu yük saniyede 1000 kilometre hızla toprağa iniyor, yani kısa devre yapıyor.

Yıldırımın bu andaki ısısı 30.000 derece olup güneşin yüzeyindeki ısının 5 katı kadardır.

Yer ve Gökyüzü Arasındaki Dans

Yıldırım düşerken çok şaşırtıcı bir şey oluyor. Yerden de buluta doğru bir boşalma oluyor. Yerden 100 metre yükseklikte bu iki akım birleşiyor ve iletkenliği çok fazla olan bir koridor oluşuyor.

İşte bundan sonra yıldırımı hiçbir şey durduramaz, pozitif yük hızla buluta doğru onu nötr hale getirmek için yükselir. İşte yıldırımın havadan yere mi, yoksa yerden havaya mı oluştuğunu düşündüren soru bu.

Bu koridordan yerden göğe doğru neredeyse ışık hızının üçte biri hızla yükselen akım yıldırımın göze gelen şiddetli ışığını da oluşturur. Ardından yine yukardan yere iner ve iki taraf arasındaki potansiyel farkı sıfırlanana kadar bu olay 10-12 kez tekrarlanabilir.

Yıldırım düşmesi sonucu dünyada kaç insan ölüyor?

Yıldırım düşmesi nedeniyle dünya genelinde her yıl yaklaşık 24.000 insan hayatını kaybetmektedir. Ayrıca, yıldırım çarpmaları sonucu 240.000 kadar kişi yaralanmaktadır.

Ülkemizde yılda yaklaşık 100 kişi yıldırım düşmesi sonucu ölmektedir.

Bu durum, yıldırımın tehlikeli ve ölümcül bir doğa olayı olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Yıldırımdan korunmak için alınabilecek önlemler

Yıldırımdan korunmak için alınabilecek önlemler şunlardır:

1. Kapalı Alanlara Sığınma:

   • Açık alanda bulunuyorsanız, mümkün olan en kısa sürede kapalı bir binaya veya araç içine girin. Binalar yıldırıma karşı daha güvenlidir.

2. Metal Nesnelerden Uzak Durma:

   • Metal çitler, direkler, makineler ve diğer metal nesnelerden uzak durun. Metal, elektriği ilettiği için tehlikelidir.

3. Yüksek Yerlerden Uzak Durma:

   • Tepeler, açık alanlar ve yüksek ağaçlar gibi yüksek yerlerde bulunmaktan kaçının. Yıldırım genellikle yüksek nesnelere düşer.

4. Elektrikli Aletleri ve Telefonları Kullanmayın:

   • Fırtına sırasında elektrikli cihazları ve sabit telefonları kullanmaktan kaçının. Elektrik hatları aracılığıyla yıldırım çarpma riski vardır.

5. Su Kenarlarından Uzak Durma:

   • Gölet, göl, deniz veya havuz gibi su kenarlarından uzak durun. Su, elektriği iyi ilettiği için tehlikelidir.

6. Araba İçinde Kalma:

   • Fırtına sırasında arabanın içindeyseniz, araba güvenli bir yerdir. Metal kasa, elektrik akımını toprağa iletir.

7. Toplu Alanlardan Kaçınma:

   • Fırtına sırasında grup halinde bulunmak yerine, bireysel olarak uzak durmak daha güvenlidir. Yıldırım, gruptaki kişilere zarar verebilir.

8. Düşük Yerlere Çökme:

   • Açık alanda yakalanırsanız, yere çömelin ve ayaklarınızı bir arada tutun. Elektrik akımının vücudunuzda yayılmasını önlemek için bu pozisyonu alın.

9. Pencere ve Kapıları Kapalı Tutma:

   • Kapalı alandaysanız, pencere ve kapıları kapalı tutun. Yıldırımın içeri girmesini engellemek için bu önemlidir.

10. Fırtına Tahminlerini Takip Etme:

    • Hava durumu tahminlerini takip ederek, fırtınaların ne zaman ve nerede olacağını öğrenin. Bu, önceden tedbir almanıza yardımcı olur.

Bu basit önlemler, yıldırım çarpmalarından korunmanıza ve güvenliğinizi sağlamanıza yardımcı olabilir.

Yıldırım çarpmasının insan bedenine etkileri ve verebileceği zararlar

Yıldırım çarpması, insan bedenine ciddi ve ölümcül zararlar verebilen bir olaydır. İşte yıldırım çarpmasının insan bedenine etkileri ve verebileceği zararlar:

Elektrik Yanıkları

• Yüzey Yanıkları: Yıldırım çarpması sonucu ciltte elektrik yanıkları oluşabilir. Bu yanıklar genellikle cildin üzerinde dallanmış, ağaç köküne benzeyen desenler bırakır.
• İç Yanıklar: Elektrik akımı, iç organlar ve dokularda da yanıklara neden olabilir.

Kalp ve Dolaşım Sistemi

• Kalp Durması: Yıldırım çarpması, kalp ritmini bozabilir ve ani kalp durmasına neden olabilir.
• Kalp Ritmi Bozuklukları: Kalp atışlarında düzensizliklere yol açabilir, bu durum uzun süreli kardiyak sorunlara neden olabilir.

Sinir Sistemi

• Beyin Hasarı: Elektrik akımı, beyinde hasara yol açabilir ve bilinç kaybına neden olabilir.
• Sinir Hasarı: Sinir hücrelerinde ciddi hasarlara yol açarak uzun vadeli sinirsel problemler yaratabilir.
• Kas Spazmları: Yoğun elektrik akımı kaslarda ani ve güçlü spazmlara neden olabilir.

Solunum Sistemi

• Solunum Durması: Solunum kaslarını etkileyerek geçici veya kalıcı solunum durmasına neden olabilir.
• Akciğer Hasarı: Akciğerlerde ciddi yanıklara ve hasara yol açabilir.

Diğer Fiziksel Etkiler

• Göz ve Kulak Hasarı: Görme ve işitme kaybına neden olabilir. Yıldırım çarpması, retina yanıklarına veya işitme sinirlerinde hasara yol açabilir.
• İç Kanama: Elektrik akımı, iç organlarda ve damarlarda kanamalara neden olabilir.
• Kırıklar ve Travmalar: Yıldırım çarpmasının yarattığı şok dalgası, kişiyi yere fırlatabilir ve bu da kemik kırıklarına ve diğer fiziksel travmalara neden olabilir.

Psikolojik Etkiler

• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Yıldırım çarpması yaşayan kişilerde psikolojik travma ve TSSB gelişebilir.
• Korku ve Anksiyete: Yıldırım çarpmasının yarattığı korku, uzun süreli anksiyete ve panik ataklara neden olabilir.

Yıldırımda Acil Müdahale ve Tedavi

Yıldırım çarpan bir kişiye hemen müdahale edilmesi hayati önem taşır:

• Kalp Masajı ve CPR: Kalp durması durumunda derhal CPR uygulanmalıdır.
• Tıbbi Yardım: Hemen tıbbi yardım çağrılmalı ve kişinin hastaneye götürülmesi sağlanmalıdır.
• Solunum Desteği: Solunum durması durumunda, yapay solunum gerekebilir.
• Eskiler yıldırım çarpan insanı başına kadar toptağa gömüp bekletirlermiş.

Bu önlemler ve bilgiler, yıldırım çarpmasının tehlikelerini anlamak ve müdahale etmek için kritik öneme sahiptir.

Binalarda Yıldırımdan Korunma Sistemleri

Binaları yıldırımdan korumak için çeşitli önlemler alınabilir. İşte binalara yıldırım önleme sistemi kurulurken dikkate alınması gereken önemli adımlar:

1. Yıldırımdan Koruma Direkleri ve Paratonerler:

   • Paratoner (Yıldırım Kulesi): Binaların çatısına yerleştirilen metal direklerdir. Bu direkler, yıldırımın binaya zarar vermesini engelleyerek yıldırım akımını güvenli bir şekilde toprağa iletir.
   • Franklin Çubuğu: Paratonerlerin bir türüdür ve genellikle çatının en yüksek noktasına yerleştirilir.

2. Aşağı İletim Hattı (İniş İletkenleri):

   • İletken Kablolar: Paratoner ile topraklama sistemi arasında bağlantı sağlayan kalın bakır veya alüminyum kablolardır. Yıldırım akımını güvenli bir şekilde toprağa iletir.
   • İzolasyon: İniş iletkenlerinin binanın diğer metal yapı elemanlarından izole edilmesi gerekir.

3. Topraklama Sistemi:

   • Topraklama Elektrotları: İniş iletkenleri aracılığıyla gelen yıldırım akımını toprağa ileten bakır veya galvaniz çubuklardır.
   • Topraklama Şebekesi: Elektrotların etkili çalışabilmesi için geniş bir topraklama şebekesi kurulur.

4. Eş Potansiyel Sistem (Dengeleme):

   • Metal Elemanların Bağlanması: Binadaki tüm metal yapılar, su boruları ve elektrik tesisatları eş potansiyel dengeleme sistemine bağlanır. Bu, yıldırım anında binanın tamamında aynı elektrik potansiyelini sağlayarak zarar riskini azaltır.

Yıldırıma karşı binalarda Ek Önlemler

1. Surge Arrester (Aşırı Gerilim Koruyucu):

   • Elektrik Tesisat Koruması: Elektrik sistemine bağlı olan cihazları korumak için kullanılır. Yıldırımın neden olduğu ani voltaj artışlarını emerek cihazların zarar görmesini engeller.

2. Dış Metal Yapıların Korunması:

   • Metal Çatı ve Cepheler: Metal çatı ve cephe kaplamaları, yıldırım akımını toprağa iletecek şekilde paratoner sistemine bağlanmalıdır.
   • Antenler ve Direkler: Çatıda bulunan anten ve diğer metal direklerin paratoner sistemine entegre edilmesi gerekir.

3. Yangın Güvenliği:

   • Yangın Söndürme Sistemleri: Yıldırım çarpması sonucunda oluşabilecek yangınlara karşı otomatik yangın söndürme sistemleri kurulur.
   • Yangın Algılama ve Uyarı Sistemleri: Bina içinde yangın riskini erken tespit etmek için yangın algılama ve uyarı sistemleri yerleştirilir.

Düzenli Bakım ve Kontroller

• Periyodik Kontroller: Yıldırımdan korunma sistemlerinin düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması gerekir. Bu kontroller, sistemin her zaman etkin bir şekilde çalışmasını sağlar.
• Hasar Kontrolü: Yıldırım düşmesi veya şiddetli fırtınalar sonrasında sistemde oluşabilecek hasarların incelenmesi ve gerekirse onarılması önemlidir.

Bu önlemler, binaların yıldırım düşmelerine karşı etkin bir şekilde korunmasını sağlar ve olası can ve mal kayıplarını önler.

Yıldırım, doğanın büyüleyici ve güçlü bir gösterisidir. Her ne kadar tehlikeli olsa da, bitkiler için faydalı maddeler taşıyarak yeryüzündeki yaşamı destekler.

Yıldırımları anlamak, bu doğa olayının hem güzelliğini hem de yaratıcının gücünü takdir etmemizi sağlar.

Yıldırım Hakkında İlginç Bilgiler

1. Sıcaklık Rekoru: Bir yıldırımın sıcaklığı, Güneş'in yüzey sıcaklığının yaklaşık 5 katı olabilir; yani yaklaşık 30.000 santigrat dereceye kadar ulaşabilir.
2. Hız Şampiyonu: Yıldırım, saniyede yaklaşık 100.000 kilometreye varan bir hızla hareket eder. Bu, ışık hızının üçte biri kadardır.
3. Bir Yıldırımın Gücü: Tek bir yıldırım, ortalama bir evi bir ay boyunca aydınlatmaya yetecek kadar elektrik enerjisi taşır.
4. Erkekler Daha Çok Etkilenir: Yıldırım çarpması kurbanlarının yaklaşık %85'i erkektir. Bunun nedenleri arasında açık havada daha fazla zaman geçirme ve riskli davranışlar olabilir.
5. Ağaçlar İçin Tehlike: Yıldırım düşen bir ağacın içindeki su anında buharlaşarak ağacın patlamasına neden olabilir.
6. Kumdan Cam Oluşumu: Yıldırımın kuma çarpmasıyla oluşan aşırı sıcaklık, kum tanelerini eriterek "fülgarit" adı verilen camdan tüpler oluşturabilir.
7. Yüksek Yapılar Hedef: Empire State Binası gibi yüksek yapılar yılda ortalama 23 kez yıldırım çeker.
8. Tekrarlayan Çarpma: Yıldırım, aynı kişiye veya aynı yere birden fazla kez çarpabilir. Roy Sullivan adında bir park korucusu, yedi kez yıldırım çarpmasına maruz kalmış ve hepsinden sağ kurtulmuştur!
9. Şaşırtıcı Hayatta Kalma Oranı: Yıldırım çarpmasına maruz kalan insanların %90'ından fazlası hayatta kalır, ancak ciddi ve kalıcı sağlık sorunlarıyla karşılaşabilirler.
10. Gök Gürültüsünün Nedeni: Gök gürültüsü, yıldırımın yarattığı ani ve aşırı ısınmanın çevresindeki havayı patlatarak genleştirmesi sonucu oluşan ses dalgalarıdır.
11. Uçaklar Güvende: Uçaklar yıldırıma karşı tasarlanmıştır ve genellikle yıldırım çarpması sonucu ciddi hasar görmezler. Elektrik akımı uçağın dış yüzeyinden geçer.
12. Kapalı Alanda Bile Risk: Kapalı alanlarda bile prizlere takılı elektronik cihazlar veya metal su tesisatları aracılığıyla yıldırım çarpma riski bulunabilir.
13. Yıldırım Türleri: Yıldırımlar sadece buluttan yere değil, buluttan buluta veya bulutun içinde de meydana gelebilir. Buluttan buluta yıldırımlar en yaygın olanıdır.
14. Yere Yaklaşan Yıldırım: Yıldırım, yerden yükselen pozitif yüklü bir "yükselen lider" ile buluttan inen negatif yüklü bir "adım lideri"nin birleşmesiyle oluşur.
15. Su Çekici Değildir: Su, yıldırım çekmez, ancak suya düşen yıldırımın elektrik akımı suya yayıldığı için su içinde olmak son derece tehlikelidir.
16. Nadir Kış Yıldırımları: Kışın, özellikle kar fırtınalarıyla birlikte "kar yıldırımı" veya "kış yıldırımı" denilen nadir yıldırım türleri görülebilir.
17. Orman Yangınlarının Başlangıcı: Yıldırımlar, her yıl dünya genelinde binlerce orman yangınının ana nedenlerinden biridir.
18. "Flaşdan Patlamaya" Kuralı: Yıldırımı gördüğünüz an ile gök gürültüsünü duyduğunuz an arasındaki her 5 saniye, yıldırımın size 1 mil (yaklaşık 1.6 km) uzakta olduğunu gösterir.
19. Yıldırımın Manyetik Alanı: Bir yıldırım deşarjı, Dünya'nın manyetik alanından daha güçlü geçici bir manyetik alan oluşturabilir.
20. Yıldırım Dedektörleri: Günümüzde yıldırım dedektörleri, fırtına aktivitesini ve potansiyel yıldırım düşme riskini önceden belirlemek için kullanılmaktadır. ATB

İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!

Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!

Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!

Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!