Sarı Gelin Türküsünün Gerçek Hikayesi Nedir?
Sarı Gelin türküsü, sözleri ve ezgisiyle Anadolu’nun en çok bilinen eserlerinden biri olmaya devam ediyor. Türkünün ardındaki aşk hikâyesi ise 13. yüzyıla uzanan, farklı kültürlerde dilden dile aktarılan derin bir öyküye dayanıyor. Sarı Gelin’in gerçek olup olmadığı, türkünin hangi yöreye ait olduğu ve olayların nerede geçtiği uzun yıllardır araştırılıyor.
Rivayetlere göre hikâye; Abdulkadir Geylani Hazretleri’nin müritlerinden Şeyh Senan’ın, Erzurum’a yolculuğu sırasında Gürcü Penek Kralı IV. David’in kızı Humar Hatun’u görmesiyle başlıyor. Şeyh Senan, kızın Hint işlemeli kıyafetleri ve zarafeti nedeniyle ona “Sarı Gelin” adını veriyor. Onu görmek uğruna tüm dünyevi ve dini sınavlardan geçiyor; hatta “aşkı için her fedakârlığı yapan âşık” olarak anılmasına neden olan kararlar alıyor.
Aşkının karşılığını bulmak için şarap içiyor, Hristiyanlığı kabul ediyor ve domuz çobanlığı yapıyor. Bu durumu kabullenemeyen dervişler Bağdat’a dönse de sonradan bu aşkın ilahi bir çile olduğunu öğrenerek tekrar Erzurum’a geliyor ve şeyhlerine sahip çıkıyor.
Humar Hatun ise Şeyh Senan’ın fedakârlıklarını anlayınca Müslüman oluyor. İkilinin kavuşması Allahuekber Dağları’nda gerçekleşiyor; ancak hikâye büyük bir hüsranla son buluyor. Bu nedenle dağların adı o günden sonra “Allahuekber Dağları” olarak anılıyor.
Sarı Gelin türküsü, Kars, Erzurum, Azerbaycan ve Ermeni kültüründe ortak bir miras olarak yaşatılıyor. Bazı anlatımlarda Sarı Gelin’in Kıpçak, bazılarında Gürcü ya da Ermeni olduğu belirtilse de türkü, köken tartışmalarını aşarak ortak bir Anadolu hikâyesi hâline geliyor.
Türkünün gerçek kahramanlarının yaşadığı, olayların farklı biçimlerde aktarıldığı bilinse de Sarı Gelin’in “aşk, fedakârlık ve kavuşamama” temalarıyla halkın hafızasında derin bir yer edindiği kabul ediliyor.
Sarı Gelin Türküsü Sözleri
Erzurum çarşı pazar
Leylim aman aman leylim aman aman
Leylim aman aman Sarı Gelin
İçinde bir kız gezer
Hop ninen ölsün Sarı Gelin aman
Sarı Gelin aman Sarı Gelin aman suna yârim
Elinde divit kalem
Leylim aman aman leylim aman aman
Leylim aman aman Sarı Gelin
Katlime ferman yazar
Hop ninen ölsün Sarı Gelin aman
Sarı Gelin aman Sarı Gelin aman suna yârim
Palandöken yüce dağ
Leylim aman aman leylim aman aman
Leylim aman aman Sarı Gelin
Altı mor sümbüllü bağ
Hop ninen ölsün Sarı Gelin aman
Sarı Gelin aman Sarı Gelin aman suna yârim
Seni vermem yâdlara
Leylim aman aman leylim aman aman
Leylim aman aman Sarı Gelin
Sarı Gelin Türküsünün Bestecisi Kimdir?
“Erzurum Çarşı Pazar” (TRT Repertuvarı, 2000) olarak kayıtlı olup halk arasında “Sarı Gelin Türküsü” diye bilinen türkünün Kars, Ermenistan ve Azerbaycan yöresinde söylenen biçimlerinde farklılıklar bulunmaktadır.
Sözlü kültürel bir miras olan bu geleneksel türkü, anonim olduğu için yazarı veya bestecisi bilinmez.
Sarı Gelin Türküsünü Kimler Seslendiriyor?
Yavuz Bingöl
İbrahim Erkal
