Dilimizin derinliklerinde gizli kalmış, artık çok sık kullanılmayan ama oldukça güçlü anlamlar taşıyan kelimeler vardır. “Merdümgiriz” de bunlardan biri. Eski Türk edebiyatında, divan şiirlerinde ve Osmanlı döneminde sıkça karşımıza çıkan bu kelime, son yıllarda sosyal medyada yeniden merak konusu olmaya başladı. Peki “merdümgiriz” ne demek, kimlere denir ve nasıl bir duygu hâlini anlatır?
Merdümgiriz Ne Anlama Gelir?
“Merdümgiriz” kelimesi, Farsça kökenlidir. “Merdüm” kelimesi “insan” anlamına gelirken, “giriz” kelimesi “kaçan” anlamındadır. Bu iki kelimenin birleşimiyle oluşan “merdümgiriz”, “insanlardan kaçan”, “insan içine karışmayan” veya “toplumdan uzak durmayı tercih eden kişi” anlamına gelir.
Bir başka deyişle merdümgiriz, kalabalıklardan hoşlanmayan, yalnızlığı seven, insan ilişkilerinden kaçınan kişileri tanımlar. Ancak bu kaçış, genellikle kibirden değil; hayal kırıklığı, kırgınlık veya içe dönüklükten kaynaklanır.
Merdümgiriz Kime Denir?
Birine “merdümgiriz” denildiğinde, genellikle onun içine kapanık, insanlarla fazla vakit geçirmekten hoşlanmayan bir yapıya sahip olduğu anlaşılır. Bu kişiler:
- Sosyal ortamlarda kendini huzursuz hisseder,
- Kalabalıklardan çok kendi sessiz alanında mutludur,
- Duygusal olarak hassas ve kırılgan olabilir,
- İnsan ilişkilerinde yüzeysel olmaktan hoşlanmaz.
Dolayısıyla “merdümgiriz” olmak, her zaman olumsuz bir özellik sayılmaz. Kimi zaman, kişinin içsel huzurunu koruma çabası da olabilir.
Edebiyatta Merdümgiriz Kelimesi
“Merdümgiriz” kelimesi, özellikle Osmanlı Divan Edebiyatı’nda sıkça kullanılmıştır. Şairler, bu kelimeyle toplumdan uzaklaşan, yalnızlığı seçen âşıkları veya düşünürleri anlatmışlardır. Divan şiirinde “merdümgiriz” tavır, bazen dünyadan el etek çekmiş bir dervişin hâlini, bazen de hayatın yorgunluğundan kaçan bir gönül insanını temsil eder.
Günümüzde Merdümgiriz Nasıl Kullanılır?
Bugün “merdümgiriz” kelimesi çok sık kullanılmasa da, özellikle kitaplarda, şiirlerde veya duygusal paylaşımlarda karşımıza çıkar. Günümüz Türkçesinde bu kelimenin yerini “asosyal”, “içe kapanık” veya “insanlardan uzak duran” gibi ifadeler almıştır. Ancak “merdümgiriz” kelimesinin taşıdığı edebi ve duygusal derinliği bu kelimeler tam olarak karşılamaz.
Merdümgiriz Olmak Bir Tercih mi, Bir Kaçış mı?
Aslında “merdümgiriz” olmak, tamamen kişinin ruh hâline bağlı bir durumdur. Kimi insanlar kalabalıklardan güç alırken, kimileri yalnızlıkta huzur bulur. Yani merdümgiriz bir insan, dünyadan kopuk değil; sadece sessizliği, sakinliği ve iç dünyasını daha değerli bulan biridir.
Bazı kelimeler vardır, geçmişten bugüne bir duyguyu taşıyarak gelir. “Merdümgiriz” de tam olarak öyle bir kelimedir; insanın kendi iç dünyasıyla baş başa kalma isteğini anlatan derin, anlamlı bir sözcük.
