Günümüzde Az Kullanılan Ama Anlamı Çok Derin Bir Kelime
“Medârımâişet” kelimesi, Osmanlı Türkçesinden günümüze kadar ulaşan, artık günlük dilde pek sık duyulmayan ama anlamı oldukça kıymetli olan bir kelimedir. Bu kelime Arapça kökenli iki kelimenin birleşiminden oluşur: “medâr” yani dönme, dönülen şey ve “maîşet” yani geçim, hayatını sürdürme tarzı. Birleştirildiğinde ise “medârımâişet”, geçim kaynağı, bir kimsenin hayatını sürdürebilmesi için dayandığı gelir yolu anlamına gelir.
Geçim Derdi Deyip Geçme
Günümüzde aynı anlamı taşıyan kelimelerle ifade ettiğimiz "geçim kaynağı" ya da "ekmek kapısı" gibi ifadelerin daha eski ve edebi karşılığıdır medârımâişet. Örneğin bir Osmanlı dönemi mektubunda şöyle cümleler görebilirsiniz:
"Efendim, köydeki tarlamız medârımâişetimizdir, elimizden alınmasın."
Burada kastedilen şey sadece maddi kazanç değil, aynı zamanda bir ailenin ya da bireyin yaşama tutunmasını sağlayan temel dayanak noktasıdır. Bu yönüyle bakıldığında kelimenin duygusal bir tonu da vardır. Sadece iş, sadece para değil; insanın onuruyla ayakta durduğu emek kapısıdır aynı zamanda.
Nerelerde Kullanılır, Hâlâ Kullanılıyor Mu?
Bu kelime daha çok Osmanlı dönemine ait metinlerde, Divan edebiyatında, Tanzimat ve Servet-i Fünun dönemi romanlarında karşımıza çıkar. Ahmet Mithat Efendi gibi halkı eğitmek isteyen yazarlar, eserlerinde sıkça bu kelimeyi kullanır. Bugün akademik metinlerde veya tarihî romanlarda karşılaşmak mümkündür ama günlük dilde kullanımı neredeyse yok gibidir.
Günümüzde bu kelimenin yerini daha çok şu ifadeler almıştır:
- Geçim kaynağı
- Ekonomik destek
- İş kapısı
- Ekmek teknesi
- Hayatını kazandığı yer
Dildeki Anlamı Kadar Sosyolojik Etkisi De Var
“Medârımâişet” kelimesi sadece dilsel bir bilgi değildir, aynı zamanda toplum yapısını da yansıtan bir kavramdır. İnsanların kırsalda tarlaya, şehirde dükkâna veya bir sanata tutunarak geçimini sağladığı dönemleri anlatır. Bu nedenle bu kelimeye sadece sözlük anlamıyla değil, tarihsel bir pencereyle de bakmak gerekir.
Bir dönem, geçim derdi toplumun en büyük sıkıntılarından biriydi. "Medârımâişet derdiyle şu işe girdim", "Medârımâişetim elimden gitti" gibi ifadeler, sadece para kazanmak değil, onurla yaşamak anlamına da gelirdi.
Medârımâişet kelimesi, sadece bir işin veya mesleğin adı değil, insanın yaşam mücadelesindeki temel taşıdır. Edebiyatımızda, tarihimizde ve eski yazışmalarda bu kelimeyle karşılaştığınızda artık daha iyi anlayacaksınız: Bu sadece bir iş değil, bir yaşam tarzının, bir onur mücadelesinin adıdır.
