İslâm’ın hassasiyetle üzerinde durduğu kavram kul hakkı: İslam dini, bireylerin haklarını koruma altına alarak adil bir toplum düzeni kurmayı amaçlar.
Allah'ın (c.c.) huzuruna özellikle şu iki günahla gitmemek gerekiyor: 1-Şirk; Allah'tan başkasına tapmak 2-Kul hakkı yemek.
Allah (c.c.) huzuruna şirk günahı ile gelenleri afetmeyeceğini Kuran-ı Kerim'de bildirmiştir. Kul hakkının da affedilmeyeceğini, bunun affının hak sahibinin hakkını helal etmesine ve bağışlamasına bağlı olduğunu da Peygamber Efendimiz (s.a.v) haber vermiştir.
Peki, kul hakkı neden bu kadar önemlidir ve ihlal edildiğinde neler yapılmalıdır?
İnsan ve insan hakkı koruma altına alınmıştır
İslam’da her birey değerlidir ve hakları koruma altındadır. Nitekim Allah, insanı en güzel biçimde yaratmış ve ona saygı gösterilmesini emretmiştir.
el-İsrâ 17/70.ayet; "Gerçekten biz Âdemoğullarını şerefli kıldık"
et-Tîn 95/4. ayet: " Şüphesiz insanı en güzel şekilde yarattık."
İslâm Dininde ırkı, rengi, cinsiyeti, dili, dini, konumu ne olursa olsun insanların hakları dikkate alınmış ve gözetilmiştir.
Kul hakkı ihlalleri ve ahiretteki sonuçları konusunda uyarılar
Resûlullah (s.a.s.) kul haklarının ihlali konusunda ciddi uyarılarda bulunmuş, ahirette hüsrana uğrayacaklarından bahsetmiştir.
Resûlullah (s.a.s.) veda hutbesinde; “Ey insanlar! Sizin canlarınız, mallarınız ırz ve namuslarınız, Rabbinize kavuşuncaya kadar dokunulmazdır.” (Buharî, Hac, 132 ) buyurmuştur.
Rasülullah (s.a.v): "Müflis kimdir, biliyor musunuz?" diye sordu.
Ashab: - Bizim aramızda müflis, parası ve malı olmayan kimsedir, dediler. Rasülullah sallallahu aleyhi ve sellem:
"Şüphesiz ki ümmetimin müflisi, kıyamet günü namaz, oruç ve zekat sevabıyla gelip, fakat şuna sövüp, buna zina isnad ve iftirası yapıp, şunun malını yiyip, bunun kanını döküp, şunu dövüp, bu sebeple iyiliklerinin sevabı şuna buna verilen ve üzerindeki kul hakları bitmeden sevapları biterse, hak sahiplerinin günahları kendisine yükletilip sonra da cehenneme atılan kimsedir" buyurdular. (Müslim, Birr 59. )
Kul ihlali durumunda yapılması gerekenler nelerdir?
Hak ihlallerinin giderilmesi için yapılan tövbeler ve düzeltme çabaları, İslam’ın önerdiği yoldur. Peki, kul hakkı ihlali olduğunda neler yapılmalıdır?
Kul hakkı ihlali yapan bir kişi, yaptığı haksızlığı düzeltmeli ve hak sahibiyle helalleşmelidir. Ayrıca, samimi bir tövbe ve Allah'tan af dileme süreci gereklidir.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bu konuda şöyle buyurmaktadır: “Kim din kardeşinin şeref, onur ve haysiyetine veya malına yönelik bir haksızlık yapmışsa altın ve gümüşün fayda vermeyeceği kıyamet günü gelmeden önce o kimseyle helalleşsin. Aksi takdirde yaptığı zulüm miktarınca sevaplarından alınarak hak sahibine verilir. Şâyet sevabı yoksa hakkına girdiği kişinin günahlarından alınarak kendisine yüklenir” Buhârî, Mezâlim, 10
Mal ile ilgili Kul Hakkı ihlalleri
Mal ile ilgili hak ihlallerinde, zararın giderilmesi ve hak sahibine veya mirasçılarına teslim edilmesi gerekmektedir.
Manevi içerikli keffaret yolları
Hak sahibine ulaşılamadığında veya helalleşme imkanı bulunmadığında, yapılan hayır hasenat ve duaların manevi keffaret olabileceği vurgulanmaktadır.
Hak sahibinin hayatta olmaması hâlinde ise mirasçılarına teslim edilmelidir. Malın sahibi bilinmiyor veya kendisine ulaşmak mümkün olmuyorsa söz konusu mal veya bedeli hak sahibi adına fakirlere ya da hayır kurumlarına verilmelidir.
Din İşleri Yüksek Kurulu bu konuda şu açıklamayı yapmıştır: Hak ihlali; hakaret etme, küfür, yalan, gıybet, iftira, alay, istihza, rencide etme gibi insanın onur ve haysiyetine yönelikse bu durumda yapılması gereken, ortaya çıkan zarar ve mağduriyeti gidermek ve hak sahibiyle helalleşmektir. Buna imkân bulunmadığı durumlarda ise samimi bir tövbeden sonra hak sahibine hayır dua edilmeli, onun namına hayır hasenat yapılarak bu vebalden kurtulmaya çalışılmalıdır. Bu şekilde bir yol izlemenin manevî içerikli kul haklarına keffaret olabileceği bazı âlimler tarafından dile getirilmiştir. İbn Teymiyye, el-Fetâvâ’l-kübrâ, 1/113
Ayrıca yapılan bu hatadan dolayı samimi bir şekilde tövbe edip Allah’tan af ve mağfiret dilenmelidir.
Sonuç olarak kul hakkı konusunda çok dikkatli olmalıyız. Kul hakkına girmişsek pişman olup tevbe etmeliyiz. Helallik isteyip özür dilemeliyiz. Maddi zarar vermişsek bu zararı karşılamalıyız. Hak sahibi hayatta değilse, manevi zarar vermişsek hak sahibi adına hayır hasenat yapmalıyız.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
