Daha önceki yazılarımızda, bir İslam toplumunda başkanın hangi yöntemlerle belirlenebileceğini ve başkanda aranan niteliklerden ilk ikisi üzerinde durmuştuk.
Aşağıda yeterlilik gibi diğer nitelikleri açıklayacağız.
3) YETERLİLİK:
İslam Devlet Başkanının görevleri ağır olduğu için, bunları yerine getirebilecek güce ve yeterliliğe, sükunet ve ağırbaşlılığa da sahip olması gerekir.
Çünkü hükümleri uygulama, cezaları infaz edebilme, hakları haksızlık yapanlardan alıp hak sahiplerine verme, cihadı sürdürme, kamu yararını gözetme, kısaca toplumu iyiye ve güzele doğru sevk edebilme yeteneğinin başkanda bulunması gerekir.
Bu performansın oluşması belli seviyede ilim, irfan, fikir, kültür ve tecrübe birikimini gerektirir (12).
Bazı İslam fakihleri adaletli yönetici bulunmazsa yukarıda belirtilen nitelikleri en çok taşıyan aday ba?kan seçilir, görü?ündedirler.
Aranan bu şartlara, günün gerektirdiği; belli bir yaşı aşmamış olmak veya belli bir tahsil düzeyine sahip olmak gibi şartlar da İslam toplumu tarafından getirilebilir.
Diğer yandan Devlet başkanlığı makamının boş kalmaması için şartların bazı noktalarda hafifletilebileceğini İmam Gazzali (ö. 505/1111) şöyle belirtir:
"Başkanda ilim şartı olmayınca, fitnesiz bir şekilde azli mümkün olursa, işlerini fetvalarla yürütecek durumda olsa bile azledilir.
Ancak azil mümkün olmazsa meşruluğu kabul edilir... Bu ise zaruret yoluyla böyledir. Çünkü zaruretler sakıncalı olan şeyleri mübah kılar.
Şartlarını tam olarak taşımayan birisinin İslam Toplumuna başkan olması, toplumun her türlü işlerinin askıda kalmasından daha iyidir" (13).
Sonuç olarak İslam Toplumunda geniş yetkilerle techiz edilmiş, merkezi otoriteyi temsil eden bir "başkanlık sistemi" nin amaçlandığı söylenebilir.
Bu başkanın ve ona yardımcı olacak "şura (danışma kurulu)" nın ise İslam Toplumu tarafından en ehliyetli kişiler arasından seçimle işbaşına getirilmesi de İslam'ın öngördüğü esaslardandır.
DİPNOTLAR:
1) Bkz. Eş-Şura, 42/38; Ali İmran,2/159 2) El-kurtubi, El-Cami' Li Ahkamil-Kur'an, I, 270; İbn Hüceym, El-Eşbahye'n- nezair, 5,211; El-Maverdi, El-Ahkamu's Sultaniyye, s. 6: İbn Haldun, El-mükaddime, s. 193 3) El-Ferra, El-Ahkamüs-Sultaniyye, s.20. 4) İbn Haldun, a.g.e., s. 193 5) A.K. Üdeh, İslam ve Siyasi Durumumuz, s. 111 vd; ez-Zühayli el-Fıkhu'1-Îslami ve Edilletüh, 2. baskı, Dımaşk 1405/1985, VI, 69 6) bk. İbn Haldun, a.g.e., s. 183vd. 7) el-Cassas, Ahkamü'l-Kur'an, 1,70. 8)en-Nahl. 16/90. 9) el-Hucurat, 49/13. 10) Ebu Davud, Fiten, l. 11) İbn Ebi Şeybe, el-musannef,XII, 219. 12) bk. El-Kurtubi, a.g.e. I, 270; İbn Nüceym, a.g.e, s.211; el-Ferra', a.g.e, s.30; el-Maverdi, a.g.e, s.6; İbn Abidin, Reddü'l-Muhtar, el-Meymeniyye baskısı. I, 384,385. 13) el-Gazzali, el-İktisad fi'l-İ'tikad, s. 239, 240.
Prof. Dr. Hamdi Döndüren
ALTINOLUK DERGİSİ-1994 - Ocak, Sayı: 095, Sayfa: 038
