İnegöl eğitim tarihinde önemli izler bırakan, ancak çoğu zaman göz ardı edilen isimlerden biri de Cırgıt Hoca, yani asıl adıyla Hacı Hasan Efendi'dir.
İnegöl İshakpaşa Medresesi mezunu olan Cırgıt Hoca, İnegöl’ün en eski sıbyan mektebinin kurucusu ve başöğretmeni olarak hizmet etmiştir. Onun kurduğu bu okul, bugün Gazipaşa Okulu’nun temellerini oluşturur.
Cırgıt Hoca'nın Eğitimdeki Rolü ve Mirası
Cırgıt Hoca, 40 yıl boyunca adını verdiği okulda öğretmenlik yaparak hem kız hem de erkek öğrencilere eğitim vermiştir.
Bu, dönemin eğitim anlayışı için oldukça ileri bir adımdır. Vefatından sonra, eğitim bayrağını oğlu Hafız Mehmet Efendi devralmıştır.
Maarif Teşkilatı ve Numune-i Terakki
1913 yılında Maarif Teşkilatı'nın kurulmasıyla birlikte, Hafız Mehmet Efendi, Numune-i Terakki adında yeni bir okul açmış ve Cumhuriyet'in ilanına kadar bu okulu başarıyla yönetmiştir.
Cumhuriyet Dönemi ve Eğitimde Dönüşüm
Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Cırgıt Hoca Okulları kapatılmış, öğretmen ve öğrencileri resmi okullara dahil edilmiştir. Bu, Türk eğitim tarihinde önemli bir dönüşümün simgesidir.
"Cırgıt Hoca, eğitimde fırsat eşitliği ve modern eğitim anlayışının öncülerindendi. Onun mirası, bugün hâlâ eğitim sistemimizde hissediliyor." - Eğitim Tarihçisi
Cırgıt Hoca ve oğlu Hafız Mehmet Efendi'nin eğitimdeki rolleri, Türkiye'nin modern eğitim tarihinde özel bir yere sahiptir. Onların adanmışlığı ve yenilikçi yaklaşımları, bugünkü eğitim sistemimizin temel taşlarından birini oluşturur.
Recep Akakuş Hoca Cırgıt Hoca hakkında şu bilgiyi verir:
"Noktacı Kasım Efendi Zaviyeli Tekkesi, halk arasında “Cırgıt Hoca” lakabı ile şöhret bulan İshakpaşa Medresesi mezunlarından Hacı Hasan Efendi tarafından mescide ve halk mektebine çevrilmiştir.
Şöyleki: Önce, Kasım Efendi Zaviyeli Tekkesi’nin, “Tevhidhâne” bölümü, mahalle mescidi haline getirilmiştir. Ardından da tekkenin caddeye nâzır ön bahçesinde yer alan Noktacı Kasım Efendi’nin mezarı üzerine ahşap çatılı mütevazi bir türbe ve bir de cüzhane yapılarak halkın hizmetine sunulmuştur. Cırgıt Hoca Hacı Hasan Efendi, halkın katkıları ile türbenin cüzhane bölümünü, halk mektebi haline getirmiştir.
1924 Yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkartılarak yörürlüğe konuncaya kadar “Cırgıt Hoca Halk Mektebi”, eğitim ve öğretimini sürdürmüştür. Vefat ettiğinde de Cırgıt Hoca Hacı Hasan Efendi, Noktacı Kasım Efendi’nin türbesine defnedilmiştir. Günümüzde söz konusu Noktacı sım Efendi Türbesi’nde; türbe girişine göre, ilk mezar, Cırgıt Hoca Hacı Hasan Efendi’ye; ikinci mezar ise Noktacı Kasım Efendi’ye âittir.
İshak Paşa medresesi mezularından “Cırgıt Hca” diye şöhret bulan Hacı hasan Efendi, Noktacı Kasım Efendi Türbesi’nin antresini oluşturan “Cüzhane” bölümünde mahalle çocuklarına Kur’an-ı Kerîm okutmuştur .
İnegöl ilçe müftüsü olan ve halk arasında “Koca Müftü” lakabı ile anılan Hasan Fehmi Aslan da Noktacı Kasım Efendi’ nin 1496 Yılında Antakya’ da Arapça olarak kaleme almış olduğu “Cevâhirü’lAhbâr ” isimli kitabından esinlenmiştir. Koca üftü lakabı ile şöhret bulmuş olan Hasan Fehmi Efendi de İnegöl’lüleri, din konusunda aydınlatmak üzere ; “Cevâhirü’l- Ahkâm “adını verdiği bir ilmihal kitabı hazırlamıştır.
Bu ilmihal kitabı, İnegöl’ün eşrafından Manifaturacı Hacı Nezir Dürüst Efendi tarafından bastırtılmış ve İnegöl’lülere bir armağan olarak dağıtılmıştır. Noktacı Kasım Efendi Camii’nin devamlı cemaati arasında yer alan Merhum Hacı Ali Kılıç Bey de kendisine hediye edilen bu ilmihal kitabını, hususi kütüphaneme hediye eylemiştir.
Refik Tabakoğlu’nun pederi doksan yaşını aşmış Merhum Tevfik Tabakoğlu ile yaptığım bir mülâkat sonrasında; öğremdim ki Tevfik Tabak- oğlu, Cırgıt Hoca’nın oğlu Hafız Mehmed Emin Efendi’den Kur’an-ı Kerîm dersi almıştır. Zira Noktacı Kasım Efendi Zaviyeli Mescidi’nin işletme giderleri, uzun yıllar Hamza Bey’in oğulları ve torunları tarafından karşılanmıştır.
Ancak Kulaca ve Hamzabey köylerinde Mercidabık şehidi Mehmed Bey tarafından yaptırıılan cami ve medreseler, halkın hizmetine açılınca -bu kerre – Noktacı Kasım Efendi Tekke Camii’nin işletme giderleri, bir müddet, yörede sakin Tabakzâdeler tarafından karşılanmıştır.
Daha sonra-muhtemelen-CırgıtHoca’nın devreye girmesiyle, bu kerre, Demircizâdeler, devreye girmiş ve Demircizâde Ali Rıza Efendi, Noktacı Kasım Efendi Camii’nde imamet ve hitabet hizmetini yapan din görevlisinin ücretini karşılamak üzere; “evladiyet sistemine ” göre bir vakıf tesis eylemiştir.
Bozçaarmutlu Hanı ile altındaki bir kısım dükkân bu vakfa dahildir. 1940’lı yıllarda İstanbul’da Nuruosmaniye Camii imam-hatibi olan Hasan Akkuş Hoca’nın yetiştirdiği Madenli Merhum Hafız İbrahim Çuluk, 1950’li yıllarda Noktacı Kasım Efendi Camii’nde hem mihrap hizmeti yapmış ve hem de hafız yetiştirmiştir."
WhatsApp’ta Genç Gazete kanalını takip edin:
https://whatsapp.com/channel/0029Va9sUvv7YSdBkk9nnX0G
KANALI TAKİP ETMEK İÇİN TIKLAYIN
NASIL TAKİP EDEBİLİRSİNİZ ?
Eğer bu yazıyı mobil web tarayıcıdan ya da uygulamadan okuyorsanız BURAYA tıklayarak abone olabilirsiniz.
Whatsapp İhbar Hattımıza haber göndermek için;
0532 696 30 57
