Bu Toplumda Şiir Yazamayan Evlenemiyor: Tuaregler

Tuaregler, Kuzey Afrika'nın yerli halklarından olan Berberî kökenli bir etnik topluluktur.

Genellikle çöl yaşamına uyum sağlamış, yarı göçebe bir yapıya sahiptirler.

İşte Tuaregler hakkında özel bilgiler!

Tuaregler Kimdir? Bu İsmin Anlamı Ne?

Tuaregler, Kuzey Afrika'nın Berberi dillerinden birini (Tamaşek, Tamajeq, Tamahaq) konuşan, çoğunlukla Sahra Çölü'nde yaşayan göçebe veya yarı göçebe bir halktır. Kendilerine "İmuhar" veya "Imashaghen" derler ki bu, "Özgür Adamlar" anlamına gelir.

"Tuareg" isminin kökeni tam olarak net değildir, ancak yaygın görüşe göre Libya'nın Fezzan bölgesinde yaşayan Berberilerin kullandığı "Targa" kelimesinden türemiştir.

Targa kelimesi ise "kanal" veya "vadi" anlamına gelir. Bazı kaynaklar, bu ismin Arapça "Tawareq" (tekili "Tarqi") kelimesinden geldiğini ve "terk edenler" veya "yalnız bırakılanlar" anlamına gelebileceğini de belirtir. Bu da onların göçebe yaşam tarzına ve belki de eski yaşam alanlarını terk etmelerine bir gönderme olabilir.

• Etnik köken: Tuaregler, Berberî (Amazigh) halklarının bir koludur.

• Dilleri: Tuaregler, Berberî dil ailesine bağlı olan Tamahak (veya Tamashek) lehçelerini konuşurlar.

• Din: Büyük çoğunluğu Müslümandır ve İslam’ın Malikî mezhebine bağlıdırlar. Ancak geleneksel uygulamalarında İslâm öncesi bazı unsurlar da folklorik olarak hâlâ mevcuttur.

• Toplumsal yapı: Geleneksel olarak kabile sistemine dayalıdırlar ve sınıflı bir yapıları vardır (soylular, zanaatkârlar, eski köleler gibi).

• Kadınların konumu: Tuareg toplumunda kadınlar oldukça özgür ve saygı görür. Mülkiyet hakları, boşanma hakkı gibi pek çok konuda önemli roller üstlenmişlerdir. Boşanma hakkına ve yetkisine sahip olan kadın, boşandığında akrabaları ile özel kutlama yapar.

Tuaregler Nerelerde Yaşarlar?

Tuaregler, Sahra Çölü ve Sahel bölgesi başta olmak üzere aşağıdaki ülkelerde yaşarlar:

• Nijer: En büyük Tuareg nüfusu buradadır.

• Mali: Tuaregler, kuzey Mali’de özellikle Timbuktu ve Kidal gibi bölgelerde yaşar.

• Cezayir: Özellikle Ahaggar Dağları ve Tamanrasset bölgesinde bulunurlar.

• Libya: Güneybatı Libya’da, Fezzan bölgesinde Tuareg toplulukları vardır.

• Burkina Faso: Özellikle kuzey bölgelerinde Tuareg toplulukları yerleşmiştir.

Sahra Çölü'nün geniş kurak arazilerinde, hem çölde hem de çölü çevreleyen step ve savan bölgelerinde yaşamlarını sürdürürler.

Geleneksel olarak göçebe bir yaşam tarzına sahip olsalar da, günümüzde birçoğu yarı göçebe veya yerleşik hayata geçmiştir. Manevi başkentleri olarak Timbuktu (Mali) kabul edilir.

Tuaregler'in Özellikleri Nedir?

Tuaregler, "Çölün Efendileri" veya "Sahra'nın Mavi Adamları" olarak bilinirler. Birçok kendine özgü kültürel ve sosyal özelliğe sahiptirler:

• Özgürlüğe Düşkünlük: Kendilerini "Özgür Adamlar" olarak tanımlamaları, onların bağımsızlıklarına ne kadar düşkün olduklarını gösterir.

• Göçebe Yaşam: Geleneksel olarak develerle ve diğer hayvanlarla (keçi, koyun) çölü aşarak su ve otlak arayan göçebe çobanlardır.

• Mavi Giysiler ve Peçe: Özellikle erkeklerin giydiği lacivert veya indigo rengi uzun giysiler ve peçelerle tanınırlar. Bu giysiler zamanla derilerine nüfuz ederek onlara "Mavi Adamlar" unvanını kazandırmıştır.

• Sanat ve Zanaat: Gümüş takılar, deri ürünler, dokuma ve işlemecilik gibi zanaat dallarında oldukça yeteneklidirler. Sanatsal ifadeleri, çölle olan derin bağlarını ve dirençlerini yansıtır.

• Savaşçılık: Tarih boyunca bölgelerini ve ticaret yollarını korumak için savaşçı özellikleriyle tanınmışlardır. Fransız sömürgeciliğine karşı da önemli direnişler sergilemişlerdir.

• Yüksek Okuryazarlık: Okuryazarlık oranlarının, özellikle erkekler arasında, bölgedeki diğer topluluklara kıyasla daha yüksek olduğu bilinir. Kendi yazıları olan Tifinag'ı kullanırlar.

• Misafirperverlik: Çöl ortamının zorluklarına rağmen misafirperverlikleriyle de ünlüdürler. Misafirlerine ilk olarak su isteyip istemediklerini sorarlar.

• Tarihi Sosyal Yapı: Geleneksel Tuareg toplumu, soylular (Imajeren), din adamları (Ineslemen), vasallar (Imrad), zanaatçılar (Inadan) ve eski kölelerden (Iklan) oluşan katmanlara ayrılmıştır.

Tuaregler Neden Bu İsmi Almışlardır?

"Tuareg" ismi, büyük ihtimalle coğrafi veya yaşam tarzı referanslarından gelmektedir, ancak kesin bir etimolojik kökeni yoktur.

"Targa" kelimesinden türemesi (vadi veya kanal anlamına gelir) Fezzan bölgesindeki coğrafyayla veya "terk edenler" anlamıyla göçebelikleriyle ilişkilidir.

Volkswagen'in Touareg modeline bu ismi vermesi de, aracın uzun yolculuklara ve zorlu arazi koşullarına dayanıklılığını, tıpkı Tuareglerin çöl yaşamındaki dayanıklılığı gibi, vurgulamak amaçlıdır.

"Tuareg" ismi muhtemelen Arapların onları tanımlamak için kullandığı bir terimdir ve aşağıdaki gibi yorumlanır:

• “Allah tarafından terk edilmişler” ifadesi, onların yerleşik düzene uymayıp çöl hayatını sürdürmelerinden dolayı verilmiş olabilir.

• Tuaregler ise bu ismi benimsememiştir; kendilerine "özgür halk" anlamına gelen "İmazighen" adını verirler.

Tuaregler'in Yaşam, İnanç ve Kültürleri Nasıldır?

• Yaşam Tarzı: Geleneksel olarak göçebe bir hayat sürerler. Çadırlarda yaşarlar; eskiden kırmızıya boyanmış deri çadırlar kullanırken, günümüzde naylon çadırlar veya yarı yerleşik bölgelerde kendi yaptıkları evlerde de yaşayabilirler. Geçimlerini deve, keçi ve koyun yetiştiriciliği, Sahra genelinde kervancılık ve ticaret rehberliği yaparak sağlarlar.

• İnanç: Tuareglerin büyük çoğunluğu Müslümandır (Sünni İslam, özellikle Maliki mezhebine bağlıdırlar). Ancak İslam öncesi animist inançların ve ritüellerin bazı unsurlarını da korudukları görülür. Örneğin, kötü ruhlardan korunmaya yönelik bazı inanışlar ve ritüeller yaşam tarzlarında yer bulabilir.

• Kültür:

  • Müzik ve Şiir: Sözlü geleneğe ve sanatsal ifadeye büyük önem verirler. Şarkılar ve şiirler aracılığıyla tarihlerini, dirençlerini, çölle olan bağlarını ve aşklarını ifade ederler. "Tindi" adı verilen yarım küre şeklindeki davul, müziklerinin önemli bir parçasıdır.

  • Takuba Ağar Dansı: Kılıç ve kalkanlarla yapılan bu folklorik dans, özellikle erkekler tarafından icra edilir ve bir zamanlar sömürgeye karşı kazanılan zaferleri kutlamak için kullanılırdı, şimdi ise kültürel bir gelenek olarak devam etmektedir.

  • Evlilik ve İlişkiler: Oldukça ilginç ve alışılmadık bir toplumsal yapıya sahiptirler. Kadınların evlilik ve boşanma konularında oldukça söz sahibi olduğu görülür. Bir kadın evlenmek isterse, erkeğin kendisini etkileyecek bir şiir yazmasını bekler. Boşanma yaygındır ve boşanan kadınlar, tüm mal varlığını ve çocukların velayetini alır.

  • Dil: Berberî dillerinden Tamashek lehçesini konuşurlar.

  • Yazı: Kendi alfabeleri olan Tifinagh ile yazı yazarlar.

    

    02 Kasım Ne Günü? 02 Kasım Dünyada ve Türkiye’de Ne Günü? 02 Kasım Ne Burcu? Lösemili Çocuklar Haftası

    İçeriği Görüntüle

  • Kadın Kültürü: Kadınlar arasında şiir ve müzik çok yaygındır. Kadınlar genellikle yazılı mirasın taşıyıcısıdır.

  • Giyim: Erkekler "tagelmust" adı verilen mavi tülbentlerle yüzlerini örter, kadınlar ise yüzlerini örtmez.

  • Toplumda eşitlikçi bir yapı göze çarpar, kadınlar miras alabilir ve boşanma hakkına sahiptir.

Tuareg erkekleri Yüzlerini Neden Örterler?

Tuareg erkeklerinin yüzlerini örtmesi (tagelmust veya litham adı verilen bir peçeyle), onları diğer Müslüman topluluklardan ayıran en belirgin özelliklerden biridir. Kadınlar genellikle yüzlerini örtmezler. Bunun birkaç nedeni olduğu düşünülüyor:

• Çöl Şartları: Sahra Çölü'nün sert iklim koşulları (toz fırtınaları, kavurucu güneş) nedeniyle yüzü ve ağzı kumdan ve rüzgardan korumak pratik bir ihtiyaçtır.

• Manevi ve Koruyucu Anlam: Bazı inanışlara göre, peçe onları kötü ruhlardan korur veya ağızdan kötü ruhların girmesini engeller.

• Erkek Kimliğinin Sembolü: Ergenlik döneminde yapılan bir törenle erkeklerin peçe takmaya başlaması, yetişkinliğe ve erkek kimliğine geçişin bir simgesidir. Bu, onların toplumsal statüsünü de belirler.

• Duyguları Gizleme: Bir diğer açıklama ise erkeklerin peçe takarak duygularını gizlemeyi tercih etmeleridir.

• "Kadınlar Güzeldir" İnancı: Tuaregler arasında yaygın bir söylem de "Kadınlar güzeldir, onların yüzlerini görmek isteriz" şeklindedir; bu da erkeklerin peçe takarken kadınların örtünmemesini açıklar.

Tuaregler'in Soyları Anadan mı Babadan mı?

Tuaregler, genellikle anaerkil veya daha doğru bir ifadeyle matrilineal bir soy sistemine sahiptir.

• Çocuklar annenin kabilesine aittir ve soy zinciri anne kolundan ilerler.

• Kadınlar toplumda ve aile hayatında önemli bir konuma sahiptir. Mülkiyet (çadırlar, sığırlar gibi) genellikle kadınlara aittir.

• Evlilik sonrası eşler kadının ailesinin yanına yerleşebilir.

• Boşanma durumunda çocuklar ve mal varlığı genellikle kadında kalır. Erkek devesiyle birlikte annesinin evine döner.

Bu anaerkil yapı, çoğu İslami toplumun ataerkil yapısından farklılık gösterir ve Tuareg kültürünün dikkat çekici özelliklerinden biridir.

Tuaregler Hakkında İlginç Bilgiler:

• "Sahra'nın Mavi Adamları": Erkeklerin giydiği indigo mavisi peçeler ve giysiler, zamanla tenlerine geçerek onlara bu lakabı kazandırmıştır.

• Kadınlar Yüzlerini Örtmez: Çoğu İslami toplumda kadınların peçe takması yaygınken, Tuareglerde erkekler yüzlerini örterken kadınlar genellikle örtmezler.

• Aşk Şiirleri ve Evlilik: Evlenmek isteyen bir Tuareg kadını, potansiyel eşinden onu etkileyecek bir şiir yazmasını bekler. Şiiri beğenirse evlenmeye karar verebilir. Bu, onların edebi geleneğe verdikleri önemi gösterir.

• Boşanma Kutlamaları: Tuareg toplumunda boşanmalar oldukça yaygındır ve boşanmış bir kadın, ailesinin desteğiyle "bekar kalmasını kutlamak" amacıyla parti düzenleyebilir.

• Kendi Yazı Sistemi (Tifinag): Latin veya Arap alfabesi yerine, eski Libyalıların kullandığına benzer, kendi özgün alfabeleri olan Tifinag'ı korumuşlardır. Bu yazı, genellikle kumun üzerine veya derilere yazılır.

• Modern Dünyayla İlişkileri: Cep telefonları ve internet gibi modern teknolojileri kullanmalarına rağmen, geleneklerini ve kimliklerini koruma konusunda oldukça dirençlidirler. Ancak kuraklıklar, siyasi sınırlar ve modernleşme baskıları geleneksel yaşam tarzlarını tehdit etmektedir.

• Afrika'nın Vikingleri: Bazı tarihçiler ve araştırmacılar, çölü aşan kervanları korumaları ve savaşçı özelliklerinden dolayı onları "Afrika'nın Vikingleri" olarak adlandırırlar.

• "Mavi Adamlar" olarak anılırlar, çünkü kullandıkları indigo boyalı kumaşlar tenlerine renk verir.

• Tifinagh alfabesi, Afrika’nın en eski yazı sistemlerinden biridir.

• Kadın şairler, şiir ve müzikle toplumu etkileme gücüne sahiptir.

• Tuz kervanlarıyla tarih boyunca Sahra'dan Akdeniz'e kadar ticaret yapmışlardır.

• Fransız sömürgeciliğine karşı 20. yüzyıl başında uzun direniş savaşları vermişlerdir.

• Tuaregler arasında dinî hoşgörü yüksektir, farklı gelenekler bir arada yaşar.

• Maskülen örtünme, yani sadece erkeklerin peçe takması, dünyada çok nadirdir.

• Günümüzde bazı gruplar hâlâ çölü deveyle geçerek geleneksel yaşamı sürdürmektedir.

• Büyü ve tılsım inançları, geleneksel halk kültüründe hâlâ etkilidir.

• Tuaregler, tarihte kadın komutanlar ve kadın liderler yetiştirmiş bir halktır.

Tuaregler, Sahra'nın zorlu koşullarında var olmayı başarmış, zengin kültürü, güçlü değerleri ve sıra dışı toplumsal yapısıyla dünyadaki en ilginç etnik gruplardan biridir. ATB

İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!

Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!

Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!

Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!