Hasar tespit çalışmaları, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve bağlı kurumlar tarafından yürütülür. Bu işlem sayesinde bir binanın “ağır hasarlı”, “orta hasarlı”, “az hasarlı” ya da “hasarsız” olduğu belirlenir. Tespit sonucuna göre binanın kullanılabilirliğine karar verilir ve varsa tahliye ya da yıkım süreci başlatılır.
Hasar Tespit Başvurusu Kimler Tarafından Yapılabilir?
Bir binanın hasar tespit başvurusu, genellikle binada oturanlar, mal sahipleri veya resmi temsilciler (apartman yöneticisi gibi) tarafından yapılabilir. Ortak alanlar, daireler ya da iş yerleri için bireysel başvuru yapılabileceği gibi, toplu başvuru da mümkündür. Kamu kurumları, muhtarlıklar ve belediyeler de tespit talebi gönderebilir.
Hasar Tespit Başvurusu Nereye Yapılır ve Nasıl Gerçekleştirilir?
Bina hasar tespiti için başvurular çeşitli kanallar üzerinden yapılabilir. Aşağıda en sık kullanılan başvuru yöntemleri yer alır:
- e-Devlet üzerinden başvuru: Vatandaşlar, T.C. kimlik numarası ve şifre ile e-Devlet sistemine giriş yaptıktan sonra “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı – Hasar Tespit Başvuru” ekranını kullanarak başvuru yapabilir.
- ALO 181 hattı: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na ait 181 numaralı çağrı merkezi aranarak hasar tespit talebi bırakılabilir.
- Valilik ve kaymakamlıklar: Afetten etkilenen bölgelerde kurulan kriz merkezlerine başvuru yapılabilir.
- İl Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Müdürlükleri: İl müdürlüklerine giderek yüz yüze başvuru yapılabilir.
- Mobil ekipler ve saha personeli: Afet bölgelerinde sahada görevli ekiplerle birebir iletişime geçerek tespit talebi iletilebilir.
Başvuru Yaparken Hangi Bilgiler ve Belgeler Gerekir
Başvuru sırasında binaya dair bazı temel bilgilere ihtiyaç vardır. Bunlar arasında:
- Bina adresi (il, ilçe, mahalle, sokak, kapı numarası)
- Bağlı olduğu tapu bilgileri (varsa ada-parsel numarası)
- Başvuruyu yapan kişinin adı, soyadı, iletişim bilgileri
- Binanın kaç katlı olduğu, kaç bağımsız bölüm içerdiği
- Deprem ya da afetin yaşandığı tarih
- Varsa gözlemlenen çatlak, yıkım ya da göçük bilgileri
Tapu belgesi, nüfus cüzdanı fotokopisi, apartman yönetim planı gibi belgeler talep edilebilir. Ancak afet dönemlerinde bu belgeler eksikse başvuru yine de alınır. Çünkü öncelik binanın risk seviyesini belirlemektir.
Başvuru Sonrası Hasar Tespit Süreci Nasıl İşler?
Başvuru yapıldıktan sonra uzman ekipler tarafından sahada inceleme yapılır. Binaya gelen ekip, kolon, kiriş, perde duvar ve taşıyıcı sistemleri kontrol eder. Yapının çatlakları, eğrilikleri, zemin oturması ve yıkım riskleri teknik cihazlarla analiz edilir. Tespit sonucuna göre bina aşağıdaki kategorilerden birine yerleştirilir:
- Ağır Hasarlı: Oturulması kesinlikle tehlikeli. Yıkım kararı alınır.
- Orta Hasarlı: Güçlendirme yapılmadan oturulamaz. Projeye uygun güçlendirme zorunludur.
- Az Hasarlı: Küçük tadilatlarla kullanılabilir. Oturum için engel teşkil etmez.
- Hasarsız: Yapıda deprem veya afet nedeniyle hiçbir yapısal bozulma tespit edilmemiştir.
Hasar Tespit Raporuna Nasıl İtiraz Edilir?
Tespit sonucuna itiraz etmek isteyen vatandaşlar, ilan edilen süre içinde yeniden değerlendirme başvurusu yapabilir. Bu başvurular:
- İl müdürlükleri
- e-Devlet sistemi
- ALO 181 hattı üzerinden yapılabilir.
İtiraz başvurusu sonrası farklı bir ekip tarafından yeniden değerlendirme yapılır. Yeni rapor, önceki tespiti onaylayabilir ya da değiştirebilir. Son karar bu ikinci değerlendirmeye göre verilir.
Hasar Tespit Sonucuna Göre İzlenecek Adımlar Nelerdir?
Tespit sonucu “ağır hasarlı” ya da “orta hasarlı” çıkan binalarda oturanların binayı tahliye etmesi gerekir. Bu durumda vatandaşlar;
- Kira yardımı,
- Geçici barınma imkânı,
- Afet konutlarına başvuru,
- Yıkım ve yeniden yapım desteği gibi haklardan yararlanabilir.
Hasarsız çıkan binalarda oturum serbesttir ancak vatandaşlar yine de binanın sağlamlığından emin olmak için özel yapı denetim firmalarına başvurabilir.
Bina Hasar Tespiti Can Güvenliği İçin Kritik Öneme Sahiptir
Afetlerden sonra yapılacak en önemli adım, yaşanılan yapının sağlamlığından emin olmaktır. Bu nedenle bina hasar tespit süreci ihmal edilmemeli, başvurular zamanında yapılmalı ve sonuçlar dikkatle değerlendirilmelidir. Can ve mal kaybını önlemenin yolu, güvenli yapılarda yaşamaktır. Devletin sunduğu bu hizmetten yararlanmak hem yasal bir haktır hem de sorumluluktur.
